1. Giới thiệu tổng quan về Thái miếu nhà Hậu Lê
1.1 Giới thiệu tổng quan về Thái miếu nhà Hậu Lê
Nằm yên bình trên phố Kiều Đại, phường Hạc Thành, tỉnh Thanh Hóa, Thái miếu nhà Hậu Lê là công trình thờ tự linh thiêng và trang trọng, được xây dựng để tưởng niệm 27 vị hoàng đế, các hoàng thái hậu cùng những công thần khai quốc của triều đại Hậu Lê. Triều đại Hậu Lê được xem là một trong những triều đại hưng thịnh bậc nhất trong lịch sử phong kiến Việt Nam.
Không gian bên ngoài Thái Miếu nhà Hậu Lê. (Nguồn: Sưu tầm)
Không chỉ mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc, Thái miếu còn là nơi lưu giữ dấu ấn của nhiều nhân vật lịch sử lỗi lạc như Nguyễn Trãi và Lê Lai, những bậc trung thần đã cùng Lê Thái Tổ dựng nên cơ nghiệp nhà Lê, mở ra thời kỳ thịnh trị kéo dài gần bốn thế kỷ. Với không gian cổ kính, tĩnh lặng và đậm chất văn hóa truyền thống, Thái miếu nhà Hậu Lê ngày nay trở thành một địa chỉ văn hóa, tâm linh tiêu biểu cho vùng đất Thanh Hóa, thu hút đông đảo du khách và người dân đến dâng hương tưởng niệm.
1.2 Lịch sử hình thành Thái miếu nhà Hậu Lê
Quá trình hình thành Thái miếu nhà Hậu Lê gắn liền với nhiều biến động của lịch sử. Ban đầu, công trình được xây dựng tại Lam Kinh (huyện Thọ Xuân cũ), tức quê hương của vua Lê Thái Tổ và là nơi phát tích của nhà Hậu Lê. Sau một trận hỏa hoạn lớn, miếu được di chuyển ra Thăng Long để thuận tiện cho việc thờ cúng tổ tiên của triều đình. Đến năm 1805, dưới triều vua Gia Long (nhà Nguyễn), toàn bộ Thái miếu được rời về vùng đất Bố Vệ, nay thuộc trung tâm Thanh Hóa. Vị trí này vốn là nền điện Chiêu Hòa xưa, nơi từng thờ Tuyên Từ Nhân Ý Chiêu Túc Hoàng Thái hậu, phu nhân của vua Lê Thái Tông.
Thánh vị của Thái tổ Cao Hoàng đế và bài vị của Lê Thần Tông. (Nguồn: Sưu tầm)
Trải qua hơn 220 năm tồn tại, Thái miếu nhà Hậu Lê vẫn giữ được dáng vẻ uy nghi, cổ kính, phản ánh trình độ kiến trúc và mỹ thuật đặc trưng của thời Nguyễn đầu thế kỷ XIX. Không chỉ là nơi lưu giữ giá trị nghệ thuật, công trình còn mang ý nghĩa sâu sắc trong đời sống tinh thần của người dân xứ Thanh. Nơi đây là biểu tượng của đạo lý “uống nước nhớ nguồn”, của tinh thần tri ân tổ tiên và niềm tự hào dân tộc.
2. Cách di chuyển và trải nghiệm hành trình
Hành trình về với Thái miếu nhà Hậu Lê vô cùng thuận tiện, đặc biệt đối với những du khách xuất phát từ Hà Nội hoặc trung tâm trung tâm Thanh Hóa. Từ Hà Nội, du khách có thể di chuyển theo cao tốc Hà Nội – Ninh Bình – Thanh Hóa (quốc lộ 1A mới), quãng đường khoảng 150 km, thời gian di chuyển trung bình từ 2,5 đến 3 giờ bằng ô tô hoặc xe khách. Khi đến cửa ngõ phía Nam của trung tâm Thanh Hóa, tiếp tục đi thêm khoảng 2 km là tới khu di tích.
Không gian Thái miếu nhìn từ trên xuống. (Nguồn: Sưu tầm)
Thái miếu nhà Hậu Lê nằm tại làng Bố Vệ (nay là thôn Kiều Đại), phường Đông Vệ,, vị trí khá dễ tìm vì nằm ngay gần trục đường chính của vùng trung tâm. Lối đi có biển chỉ dẫn rõ ràng và đường đi bằng phẳng, rộng rãi. Du khách có thể lựa chọn xe máy, ô tô riêng hoặc taxi để thuận tiện cho việc di chuyển và tham quan.
Không gian quanh Thái miếu được bao bọc bởi những hàng cây cổ thụ tỏa bóng mát quanh năm, tạo nên không khí trong lành và yên tĩnh. Đây là địa điểm lý tưởng cho những ai muốn tìm về chốn tâm linh giữa lòng đô thị. Khu di tích cũng được có bãi đỗ xe, khu vệ sinh, cùng các dịch vụ hỗ trợ du khách chu đáo, giúp việc tham quan, dâng hương và lưu giữ những bức ảnh đẹp trở nên dễ dàng, thoải mái hơn.
3. Thời điểm lý tưởng để khám phá
Thái miếu nhà Hậu Lê là điểm đến phù hợp cho du khách ghé thăm quanh năm, bởi không gian nơi đây luôn mang vẻ thanh tịnh, cổ kính và linh thiêng. Mỗi mùa, khu di tích lại có một nét cuốn hút riêng.
Đặc biệt, vào mùa xuân, từ mùng 9 đến rằm tháng Giêng âm lịch, Thái miếu thường tổ chức lễ khai hội đầu năm. Đây là sự kiện tâm linh quan trọng nhằm cầu cho quốc thái dân an, mùa màng bội thu. Trong không gian lễ hội, du khách sẽ được hòa mình vào không khí trang nghiêm mà ấm áp, cảm nhận rõ nét văn hóa tín ngưỡng truyền thống của người Việt.
Lễ khai hội tại Thái miếu nhà Hậu Lê. (Nguồn: Sưu tầm)
Bên cạnh đó, tháng 8 âm lịch hằng năm (từ ngày 20 đến 22) là dịp diễn ra lễ hội lớn nhất tại Thái miếu, tưởng niệm Hoàng đế Lê Thái Tổ, vị vua khai sáng triều Hậu Lê. Các nghi lễ dâng hương, tế lễ cùng hoạt động văn hóa dân gian đặc sắc như múa rồng, trống hội, rước kiệu... tái hiện không khí hào hùng của triều đại xưa. Lễ hội giúp mang đến cho du khách những trải nghiệm văn hóa và lịch sử sâu sắc.
4. Những trải nghiệm nổi bật tại Thái miếu nhà Hậu Lê
4.1 Công trình và di tích lịch sử
Thái miếu nhà Hậu Lê là một trong những công trình tiêu biểu cho nghệ thuật kiến trúc thời Hậu Lê và thời Nguyễn. Kiến trúc nơi đây thể hiện sự giao hòa tinh tế giữa tính cổ kính, trang nghiêm và nét đẹp nghệ thuật của dân tộc. Toàn bộ công trình được bố cục theo hình chữ “Nhị” truyền thống, bao gồm Nghinh môn, sân điện, Tiền điện và Hậu điện, tạo thành một quần thể cân đối và bề thế.
Không gian thờ tự linh thiêng phía trong Thái miếu. (Nguồn: Sưu tầm)
Hai tòa Tiền điện và Hậu điện được bố trí liền nhau theo lối trùng thiềmthềm. Mỗi tòa gồm 7 gian, mái lợp ngói mũi hài cổ truyền, phía trên trang trí tinh xảo với biểu tượng “lưỡng long chầu nguyệt”, thể hiện quyền uy và linh khí của vương triều. Trước Tiền điện có hai cột nanh cao 6 m, trên mỗi cột có hai con nghê đứng chầu. Phía dưới là sáu con nghê gỗ mít được chạm khắc tỉ mỉ. Trong văn hóa phong kiến, nghê tượng trưng cho sức mạnh, sự bảo hộ và tài lộc, đồng thời là linh vật trấn giữ, xua đuổi tà khí, giữ cho không gian thờ tự luôn thanh tịnh.
Các con nghê gỗ được làm từ chất liệu gỗ mít. (Nguồn: Sưu tầm)
Bên trong Tiền điện có năm ban thờ, được bài trí theo nghi thức truyền thống: chính giữa thờ Hội đồng các quan, hai bên thờ các vương công triều Hậu Lê. Ngoài ra, phía tả thờ Nguyễn Trãi, phía hữu thờ Lê Lai. Đây là hai công thần khai quốc có công lao to lớn trong cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, biểu tượng cho tinh thần trung nghĩa và trí dũng song toàn của dân tộc Việt.
Tiếp nối Tiền điện là Hậu điện, nơi thờ bài vị của 27 vị vua nhà Hậu Lê (gồm 21 vua tại vị và 6 vua được truy phong), cùng các Hoàng thái hậu và bốn thánh vị cổ gồm: Lê Thái Tổ, Lê Thần Tông, Lê Huyền Tông, Lê Gia Tông. Ngoài ra, tại Thái miếu còn có tượng thờ vua Lê Thái Tổ (Lê Lợi) và sáu pho tượng quý gồm vua Lê Thần Tông cùng năm vị phi tần mang các quốc tịch khác nhau: Hà Lan, Mường, hai người vợ Chăm và một bà quê Kinh Bắc.
Gian thờ Lê Lai ở tại Thái Miếu nhà Hậu Lê. (Nguồn: Sưu tầm)
Trải qua hơn 200 năm lịch sử, Thái miếu nhà Hậu Lê vẫn còn lưu giữ nhiều hiện vật cổ quý giá, trong đó nổi bật là các tượng nghê gỗ mít từ thế kỷ XVII, được chạm khắc tinh xảo, thể hiện tài hoa của nghệ nhân xưa và mang đậm dấu ấn mỹ thuật truyền thống. Tất cả góp phần tạo nên một không gian tôn nghiêm, đậm đà bản sắc văn hóa Việt, nơi hội tụ linh khí của triều đại vàng son.
4.2 Giá trị lịch sử và văn hóa của Thái miếu
Không chỉ là công trình kiến trúc độc đáo, Thái miếu nhà Hậu Lê còn mang giá trị lịch sử và tinh thần sâu sắc. Thái miếu là minh chứng cho truyền thống “uống nước nhớ nguồn” của dân tộc ta. Dưới triều vua Gia Long, miếu được sắc phong là “Quốc miếu”, thể hiện sự tôn kính đặc biệt của triều Nguyễn đối với triều Lê.
Bia đá ở phía trong sân Thái Miếu. (Nguồn: Sưu tầm)
Vua Gia Long còn giao cho Phan Phu Tiên trông coi miếu và lập chức “Diên tự công” cho dòng họ Lê để phụng thờ, đồng thời cử 100 người dân xã Bố Vệ xưa làm miếu phu, đảm nhiệm việc chăm sóc, tu bổ thường xuyên. Sự quan tâm này không chỉ thể hiện lòng tri ân đối với triều Lê, mà còn là hành động mang tính kế thừa, khẳng định tinh thần nối tiếp và bảo tồn truyền thống dân tộc.
Ngày nay, Thái miếu nhà Hậu Lê không chỉ là nơi tưởng niệm hoàng tộc triều Lê, mà còn là biểu tượng văn hóa kết nối quá khứ và hiện tại. Công trình góp phần làm sâu sắc thêm giá trị lịch sử của vùng đất Thanh Hóa. Ghé thăm Thái miếu, du khách không chỉ được chiêm ngưỡng di sản kiến trúc cổ, mà còn cảm nhận được niềm tự hào dân tộc, đạo lý tri ân và tinh thần hướng về cội nguồn.
5. Kinh nghiệm và lưu ý
Để chuyến tham quan Thái miếu nhà Hậu Lê trở nên trọn vẹn và ý nghĩa, du khách nên lưu ý một vài điểm nhỏ dưới đây để thể hiện lòng thành kính và hòa mình vào không gian linh thiêng của di tích:
Nên lựa chọn trang phục chỉnh tề, kín đáo, lịch sự, tránh mặc quần áo quá ngắn hoặc hở để giữ sự trang nghiêm cho nơi thờ tự.
Giữ thái độ nhẹ nhàng, nói chuyện nhỏ tiếng, tránh cười đùa hoặc gây ồn ào, giúp không gian thờ cúng luôn yên tĩnh, tôn nghiêm.
Chú ý giữ vệ sinh chung, không xả rác, không chạm tay vào đồ thờ hoặc di vật cổ để bảo tồn giá trị di tích.
Mang theo hoa tươi, trầu cau hoặc lễ vật giản dị khi dâng hương tưởng nhớ các bậc tiền nhân.
Dành thời gian cầu nguyện, lắng lòng để cảm nhận sự thanh tịnh, bình an và mối liên kết thiêng liêng giữa con người với cội nguồn văn hóa dân tộc.
Vào những dịp lễ hội lớn, nên đến sớm để thuận tiện hơn trong việc tham quan, tham dự nghi lễ và chiêm bái các khu điện thờ.
6. Kết hợp các địa điểm du lịch tại Thanh Hóa
6.1 Khu di tích Lam Kinh
Khu di tích Lam Kinh là điểm đến không thể thiếu trong hành trình khám phá dấu ấn triều Lê. Nằm cách Thái miếu nhà Hậu Lê khoảng 50 km về phía Tây, Lam Kinh được xem là vùng phát tích của vương triều Hậu Lê, nơi gắn liền với cuộc khởi nghĩa Lam Sơn và cuộc đời của vua Lê Thái Tổ - Lê Lợi. Đây cũng là nơi an nghỉ của các vị vua đầu triều Hậu Lê, cùng nhiều di tích cổ kính như chính điện Lam Kinh, giếng Ngọc, cầu Tiên Loan Kiều…
Khu di tích Lam Kinh gắn liền với triều Hậu Lê. (Nguồn: Sưu tầm)
Không chỉ mang giá trị lịch sử to lớn, Lam Kinh còn là không gian linh thiêng, nơi mỗi năm đều tổ chức Lễ hội Lam Kinh. Vào ngày 21 tháng 8 âm lịch, lễ hội thu hút hàng vạn du khách thập phương về dự. Khi kết hợp tham quan Lam Kinh và Thái miếu nhà Hậu Lê, hành trình của du khách trở nên trọn vẹn hơn khi vừa tìm hiểu nguồn gốc vương triều Hậu Lê, vừa chiêm bái nơi thờ tự uy nghiêm giữa lòng Thanh Hóa.
6.2 Đền thờ Lê Lai
Tọa lạc tại xã Kiên Thọ, cách khu di tích Lam Kinh khoảng 55 km, ffền thờ Lê Lai là điểm dừng chân đặc biệt trong hành trình khám phá di sản xứ Thanh. Ngôi đền được dựng lên để tưởng nhớ công lao của Trung Túc Vương Lê Lai, người đã hy sinh thân mình để cứu vua Lê Lợi trong cuộc khởi nghĩa Lam Sơn.
Đền thờ Lê Lai không chỉ là di tích lịch sử cấp quốc gia đặc biệt, mà còn là biểu tượng của lòng trung nghĩa, tinh thần “vì nước quên thân” được người Việt tôn vinh qua nhiều thế hệ. Đến đây, du khách có thể chiêm ngưỡng kiến trúc cổ kính mang phong cách thời Lê, hòa mình vào không gian yên bình giữa núi rừng và cảm nhận rõ hơn về mối liên kết tâm linh giữa Thái miếu nhà Hậu Lê, Lam Kinh và đền thờ Lê Lai.
6.3 Biển Sầm Sơn
Sau khi tham quan Thái miếu nhà Hậu Lê, du khách có thể kết hợp khám phá biển Sầm Sơn. Là một trong những bãi biển nổi tiếng nhất miền Bắc và Bắc Trung Bộ, Sầm Sơn cách trung tâm Thanh Hóa khoảng 16 km. Với đường bờ biển dài, làn nước trong xanh, cát mịn và sóng biển hiền hòa, Sầm Sơn mang đến không gian nghỉ dưỡng lý tưởng cho du khách sau hành trình tìm về dấu ấn lịch sử.
Quảng trường biển Sầm Sơn với các buổi diễn nhạc nước. (Nguồn: Sưu tầm)
Nổi bật giữa trung tâm thành phố biển là quảng trường Biển Sầm Sơn. Đây là biểulàbiểu tượng mới của du lịch Thanh Hóa với kiến trúc hiện đại, không gian rộng lớn, nơi thường xuyên diễn ra các sự kiện văn hóa, nghệ thuật và âm nhạc sôi động. Khi màn đêm buông xuống, quảng trường lung linh rực rỡ ánh đèn, kết hợp với tiếng sóng vỗ rì rào tạo nên khung cảnh vừa náo nhiệt vừa thơ mộng. Du khách có thể dạo bộ, ngắm cảnh biển đêm, thưởng thức đặc sản hải sản tươi ngon hoặc trải nghiệm không khí lễ hội quanh năm tại nơi đây.
Thái miếu nhà Hậu Lê không chỉ là điểm đến tâm linh mà còn là cánh cửa mở ra kho tàng lịch sử hào hùng của dân tộc qua một trong những triều đại phong kiến đáng nhớ nhất. Hãy đến và cảm nhận vẻ đẹp trầm mặc, linh thiêng của ngôi miếu cổ để hiểu thêm về nguồn cội và bản sắc văn hóa Việt Nam nói chung và Thanh Hóa nói riêng.
