1. Giới thiệu tổng quan về bánh răng bừa Thanh Hóa
1.1 Nguồn gốc của bánh răng bừa
Trong kho tàng ẩm thực phong phú của xứ Thanh, bánh răng bừa chiếm vị trí đặc biệt không chỉ về mặt hương vị mà còn về giá trị văn hóa lịch sử. Đây là món bánh dân dã gắn liền với đời sống tinh thần của người dân địa phương qua nhiều thế kỷ.
Bánh lá răng bừa Thanh Hóa có nguồn gốc từ xã Xuân Lập. Tương truyền nơi đây gắn liền với vùng đất cổ Lam Kinh thiêng liêng, nơi vua Lê Đại Hành từng thực hiện nghi lễ tịch điền khai xuân.
Bánh răng bừa Thanh Hóa với hình dáng thuôn dài. (Nguồn: Sưu tầm)
Tên gọi "răng bừa" xuất phát từ hình dáng đặc trưng của bánh. Với hình dáng thuôn dài, dẹt hai đầu và phình ở giữa, bánh tương tự như những chiếc loại nông cụ răng bừa quen thuộc của người nông dân. Hình ảnh này không chỉ mang ý nghĩa biểu tượng về sự siêng năng trong lao động mà còn thể hiện tinh thần đoàn kết và tôn kính của nhân dân xứ Thanh.
1.2 Giá trị của món ăn trong đời sống
Trong đời sống văn hóa người dân Thanh Hóa, bánh răng bừa đóng vai trò quan trọng trong các dịp lễ hội truyền thống. Đặc biệt trong lễ hội đền thờ Lê Hoàn diễn ra vào ngày 8 tháng 3 âm lịch, bánh được sử dụng như món lễ vật dâng tổ tiên, thể hiện lòng biết ơn nguồn cội. Ngày nay, nhờ sự phát triển của du lịch, món bánh truyền thống này đã trở nên phổ biến quanh năm, không chỉ phục vụ các dịp lễ tết.
Bánh răng bừa Thanh Hóa chứa đựng nhiều giá trị văn hóa lịch sử. (Nguồn: Sưu tầm)
Du khách ghé thăm Thanh Hóa nhất định không thể bỏ qua cơ hội thưởng thức bánh răng bừa bởi đây chính là "quốc hồn quốc túy" của vùng đất này. Khác biệt hoàn toàn với các loại bánh lá ở những vùng miền khác, bánh mang trong mình hương vị tự nhiên đặc trưng với lớp vỏ dẻo mềm và phần nhân đậm đà. Thưởng thức món bánh này không đơn thuần là trải nghiệm ẩm thực mà còn là hành trình khám phá nét đẹp văn hóa truyền thống sâu sắc.
2. Cách làm và hương vị đặc trưng của bánh răng bừa
2.1 Nguyên liệu truyền thống
Để tạo nên hương vị đặc trưng của bánh răng bừa Thanh Hóa, việc lựa chọn nguyên liệu đóng vai trò then chốt. Gạo tẻ phải là loại gạo ngon, hạt mẩy, được ngâm kỹ trong 2-3 giờ rồi xay mịn để đảm bảo lớp vỏ bánh dẻo dai và thơm ngon. Yêu cầu khắt khe nhất là gạo phải tươi, giữ được mùi thơm tự nhiên.
Phần nhân bánh sử dụng thịt vai hoặc ba chỉ, cân đối giữa nạc và mỡ để tránh cho nhân bị khô. Thịt sau khi băm nhỏ được kết hợp với mộc nhĩ (nấm mèo), hành khô, cùng các loại gia vị như tiêu, muối. Nhiều nơi còn bổ sung nấm hương để tăng thêm độ dai, giòn và mùi thơm đặc trưng cho phần nhân. Bí quyết quan trọng là thịt heo phải đỏ tươi, mỡ sáng không có mùi, nấm mèo chọn tai to và dày để sau khi chế biến nhân sẽ giòn hơn.
Khâu chọn và rửa lá gói khi làm bánh răng bừa. (Nguồn: Sưu tầm)
Lá gói được chọn lựa từ lá dong hoặc lá chuối tươi, ưu tiên những chiếc lá không rách, rửa sạch và hơ qua lửa để tăng độ dẻo. Thao tác này giúp bánh không bị rách khi gói và tạo thêm hương thơm tự nhiên.
2.2 Quy trình chế biến
Công đoạn đầu tiên trong việc làm bánh răng bừa Thanh Hóa là xay bột gạo. Sau khi ngâm đủ thời gian, gạo được xay với nước cho đến khi thật mịn. Bột sau đó được đun nhẹ để sánh lại nhưng không được chín hẳn, trong suốt quá trình cần khuấy liên tục để tránh bột bị vón cục.
Việc chế biến nhân cũng đòi hỏi sự tỉ mỉ không kém. Thịt cùng các nguyên liệu khác được xào chín tới với gia vị vừa ăn, tỏa ra mùi thơm hấp dẫn. Độ chín vừa phải của nhân sẽ quyết định đến chất lượng tổng thể của bánh.
Quy trình làm bánh răng bừa đòi hỏi đôi bàn tay khéo léo của người làm. (Nguồn: Sưu tầm)
Khâu gói bánh thể hiện rõ nhất tay nghề của người làm bánh. Lá chuối hoặc lá dong được trải phẳng, phết lớp bột gạo mỏng đều, thêm nhân vào giữa rồi gói lại thành hình thuôn dài đặc trưng. Việc lăn tròn đều tay và buộc chắc chắn đảm bảo bánh chín đều khi hấp. Cuối cùng, bánh được hấp hoặc luộc trong khoảng 15-20 phút cho đến khi vỏ bánh trong, dẻo, nhân hòa quyện và mùi thơm bốc lên.
2.3 Hương vị khó quên
Điểm nhấn tạo nên sức hút của bánh răng bừa Thanh Hóa chính là sự hài hòa giữa vỏ và nhân. Lớp vỏ bánh dẻo mềm, thoang thoảng mùi thơm của gạo mới và lá gói, độ dày vừa phải giúp ngấm đều vị nhân bên trong. Khi cắn vào, cảm giác dai dai, mềm mại của vỏ bánh tạo nên trải nghiệm thú vị.
Phần nhân và vỏ bánh đem lại hương vị đặc trưng. (Nguồn: Sưu tầm)
Phần nhân bánh mang hương vị ngậy béo, thơm ngon đặc trưng. Ngoài ra, bánh còn xen lẫn chút vị tiêu the nồng nàn. Mùi thơm của nấm mộc nhĩ và hành khô hòa quyện tạo nên vị béo thơm không thể lẫn với bất kỳ loại bánh nào khác. Sự kết hợp hoàn hảo này đã làm nên danh tiếng của món bánh tiến vua xứ Thanh.
Bánh răng bừa Thanh Hóa ngon nhất khi thưởng thức nóng hổi, vừa bóc lớp lá còn nghi ngút khói. Món bánh thường được chấm kèm với nước mắm tỏi ớt hoặc ăn cùng dưa góp để cân bằng vị và cảm nhận trọn vẹn hương vị đậm đà của xứ Thanh. Cách thưởng thức này không chỉ tôn lên hương vị mà còn mang đến trải nghiệm ẩm thực đích thực nhất.
2.4 Cách bảo quản
Để thưởng thức bánh răng bừa đúng hương vị, khâu bảo quản cũng rất quan trọng. Nếu có ý định dùng bánh trong ngày, bạn nên để bánh đã luộc chín trong ngăn mát tủ lạnh. Cách này vừa giữ được độ dẻo, thơm vừa giúp bánh không bị khô cứng. Trong trường hợp mua bánh sống nhưng chưa sử dụng ngay, bạn hãy cho bánh vào ngăn đá tủ lạnh để bảo quản lâu hơn. Khi cần ăn, chỉ cần đun một nồi nước sôi rồi cho trực tiếp bánh còn đông lạnh vào luộc, không cần giã đông trước. Nhờ cách bảo quản đúng, bánh răng bừa có thể được sử dụng linh hoạt cho nhiều bữa ăn trong gia đình hoặc làm quà biếu cho bạn bè, người thân mà vẫn đảm bảo độ ngon trọn vẹn.
3. Những địa chỉ nổi tiếng để thưởng thức bánh răng bừa Thanh Hóa
3.1 Bánh lá Hà Lai
Địa chỉ: Xã Lĩnh Toại, Thanh Hóa
Bánh lá Hà Lai tại huyện Hà Trung (nay là xã Lĩnh Toại) đã được công nhận là sản phẩm OCOP 4 sao, khẳng định chất lượng và uy tín trong lòng du khách. Điểm đặc biệt của bánh răng bừa Thanh Hóa tại đây là lớp vỏ mềm dẻo, thơm mùi lá dong tự nhiên. Cơ sở này thu hút đông đảo du khách ghé thăm không chỉ nhờ chất lượng sản phẩm mà còn bởi dịch vụ chu đáo và giá cả hợp lý chỉ từ 3.000 – 5.500 đ/chiếc.
Bánh là Hà Lai với chất lượng cao, đạt chuẩn OCOP. (Nguồn: Sưu tầm)
3.2 Bánh răng bừa Xuân Lập
Địa chỉ: Thôn Trung Lập 1, Xã Xuân Lập, Thanh Hóa
Xuân Lập hay vùng đất gốc của bánh răng bừa Thanh Hóa vẫn lưu giữ được công thức truyền thống nhất. Bánh tại đây được coi là giữ chuẩn vị bánh tiến vua thời xưa với nhân bánh đậm vị, lớp vỏ dẻo thơm đặc trưng. Nhiều du khách không ngại đi xa để đến Xuân Lập chỉ để thưởng thức bánh răng bừa chính gốc và cảm nhận được hương vị nguyên bản nhất của món đặc sản này.
Bánh răng bừa Xuân Lập đã được công nhận OCOP, tham gia xúc tiến thương mại và mở rộng thị trường. Toàn xã có hơn 200 hộ sản xuất, cung ứng 13–15 triệu chiếc mỗi năm, tạo việc làm ổn định cho hàng trăm lao động với thu nhập 5–6 triệu đồng/tháng.
3.3 Bánh lá Nam Hương
Địa chỉ: Thôn 5, Xã Yên Định, Thanh Hóa
Tại xã Yên Định, bánh răng bừa Nam Hương nổi bật với lớp vỏ mỏng, nhân đậm đà và kỹ thuật gói bánh tỉ mỉ được truyền lại từ lâu đời. Cơ sở này duy trì chất lượng ổn định và bán bánh quanh năm, phục vụ nhu cầu của cả người dân địa phương và du khách thập phương. Hương vị bánh tại đây cũng được nhiều người cho là luôn giữ được độ chuẩn, tạo ấn tượng sâu sắc với thực khách lần đầu thưởng thức.
Lô bánh mới ra lò tại một cơ sở bánh răng bừa Xuân Lập. (Nguồn: Sưu tầm)
4. Gợi ý kết hợp trải nghiệm du lịch Thanh Hóa
Hành trình khám phá bánh răng bừa Thanh Hóa trở nên thú vị hơn khi kết hợp với việc tham quan các di tích lịch sử và danh thắng nổi tiếng của xứ Thanh. Thưởng thức đặc sản giữa không gian văn hóa, thiên nhiên hùng vĩ sẽ mang lại những trải nghiệm đáng nhớ và ý nghĩa.
Một lịch trình hoàn hảo cho ngày trải nghiệm có thể bắt đầu bằng việc tham quan di tích Lam Kinh hoặc Thành Nhà Hồ vào buổi sáng. Đến trưa, ghé thăm các cơ sở bánh lá nổi tiếng như Hà Lai, Nam Hương hay Xuân Lập để thưởng thức bánh răng bừa nóng hổi. Buổi chiều có thể tắm biển Sầm Sơn thư giãn, trải nghiệm nước khoáng nóng tự nhiên tại các khu du lịch sinh thái, hoặc đến Am Tiên cầu an hành hương.
Sun World Sam Son là điểm vui chơi giải trí hàng đầu tại Thanh Hóa. (Nguồn: Sưu tầm)
Và nếu du khách đang tìm một địa điểm để tận hưởng chuyến du lịch Thanh Hóa thì không nên bỏ qua Sun World Sam Son. Đây được xem là tổ hợp vui chơi giải trí hiện đại bậc nhất tại bãi biển Sầm Sơn. Với hàng loạt các trò chơi tại công viên nước khổng lồ và các tiện ích dịch vụ khác, Sun World Sam Son xứng đáng là địa điểm đáng cân nhắc của mọi du khách đi lên kế hoạch du lịch Thanh Hóa.
Bánh răng bừa Thanh Hóa không chỉ là món ăn truyền thống mà còn là cầu nối văn hóa giúp du khách hiểu sâu hơn về lịch sử và tâm hồn người dân xứ Thanh. Hãy đến và thưởng thức để cảm nhận trọn vẹn hương vị đặc sản tiến vua độc đáo này!