1. Tổng quan về nước mắm Do Xuyên
1.1. Nguồn gốc và danh tiếng của làng nghề nước mắm Do Xuyên
Làng nghề nước mắm Do Xuyên – Ba Làng (phường Tĩnh Gia, Thanh Hóa) từ lâu đã trở thành niềm tự hào của người dân xứ biển. Ra đời từ những năm đầu thế kỷ XX, nghề làm mắm nơi đây được gìn giữ và truyền lại qua nhiều thế hệ. Dù trải qua bao biến động, những bí quyết chế biến thủ công vẫn được trân trọng lưu giữ. Tiêu biểu như cơ sở mắm Tác Huy, đã bền bỉ theo nghề suốt 4 đời, gửi gắm trong từng giọt mắm không chỉ hương vị mà còn cả niềm đam mê và tình yêu quê hương.
Năm 2014 đánh dấu bước ngoặt quan trọng khi nước mắm Do Xuyên chính thức được Cục Sở hữu trí tuệ công nhận nhãn hiệu tập thể. Đây không chỉ là sự khẳng định giá trị và danh tiếng của sản phẩm mà còn là “lá chắn” bảo vệ làng nghề trước vấn nạn hàng giả, hàng nhái. Từ một vùng biển nhỏ, Do Xuyên đã vươn tầm, góp mặt trên bản đồ ẩm thực Việt Nam và trở thành lựa chọn quen thuộc trong bữa cơm của nhiều gia đình khắp mọi miền.
1.2. Đặc điểm nổi bật của nước mắm Do Xuyên
Ngay từ lần đầu nếm thử, nước mắm Do Xuyên đã chinh phục thực khách bởi hương thơm dịu nhẹ, phảng phất vị mặn mòi của biển nhưng không hề gắt. Vị ngọt thanh nơi đầu lưỡi, dư vị đậm đà lan tỏa, để lại cảm giác khó quên. Đây là điều mà những loại nước mắm pha trộn khó lòng sánh được.
Nước mắm Do Xuyên có hương thơm dịu nhẹ, không bị mặn gắt và để lại hậu vị ngọt khi thưởng thức. (Nguồn: Điện Máy Xanh)
Màu nước mắm óng ánh, từ vàng nhạt đến cánh gián, hoàn toàn tự nhiên mà không cần đến phẩm màu hay chất bảo quản. Từng giọt trong vắt, không lắng cặn, mang theo hương vị của biển cả. Đó là kết quả của việc chọn lựa cá tươi từ vùng biển sạch, kết hợp cùng muối được xử lý kỹ lưỡng và quy trình ngâm ủ truyền thống, giữ trọn sự tinh khiết, không pha tạp.
1.3. Giá trị văn hóa và vai trò kinh tế nước mắm Do Xuyên
Trong đời sống ẩm thực của người xứ Thanh, nước mắm Do Xuyên không chỉ là gia vị quen thuộc mà còn là sợi dây gắn kết giữa ngư dân vùng biển và những bữa cơm sum vầy nơi gia đình. Mỗi dịp Tết đến xuân về, chai nước mắm truyền thống thường được chọn làm món quà biếu như cách gửi gắm hương vị quê hương và tấm lòng trân quý đến người thân, bạn bè.
Không chỉ giữ gìn hồn cốt ẩm thực địa phương, làng nghề Do Xuyên còn mang lại thu nhập ổn định cho nhiều hộ dân. Vào những tháng cuối năm, khi nhu cầu tăng cao, nước mắm trở thành nguồn thu chủ lực, góp phần cải thiện cuộc sống ngư dân. Hơn thế nữa, làng nghề ngày nay còn mở ra trải nghiệm thú vị cho du khách khi được tận mắt chứng kiến quy trình làm mắm truyền thống, từ đó khẳng định vị thế và lan tỏa nét đẹp văn hóa biển cả xứ Thanh đến cộng đồng rộng lớn hơn.
2. Quy trình sản xuất truyền thống nước mắm Do Xuyên
2.1. Lựa chọn nguyên liệu cá và muối tại địa phương
Hương vị đặc trưng của nước mắm Do Xuyên bắt đầu từ khâu chọn nguyên liệu. Chỉ những loại cá biển tươi ngon như cá cơm, cá nục, cá trích đánh bắt ngay tại vùng biển Thanh Hóa mới được sử dụng. Cá phải thật tươi, chưa qua bảo quản lạnh để giữ nguyên vị ngọt và dưỡng chất tự nhiên.
Cá sử dụng làm nước mắm phải đảm bảo tươi ngon, chất lượng. (Nguồn: Sưu tầm)
Muối cũng được chọn kỹ càng, thường là muối hạt sạch, đã ủ kho nhiều năm để bớt chát, giúp quá trình lên men diễn ra hài hòa với cá tươi. Chính sự khắt khe ngay từ nguyên liệu đã tạo nên hương vị riêng biệt, không thể pha lẫn của nước mắm Do Xuyên.
2.2. Tỷ lệ phối trộn bí quyết tạo nên độ đạm đặc trưng
Người Do Xuyên có công thức phối trộn cá và muối được truyền lại qua nhiều đời, phổ biến nhất là 3 phần cá tươi trộn cùng 1 phần muối hạt tinh khiết. Mỗi gia đình có thể điều chỉnh đôi chút dựa trên kinh nghiệm để tạo hương vị và dấu ấn riêng cho sản phẩm của mình.
Nhờ tỷ lệ cân đối này, nước mắm Do Xuyên luôn đạt độ đạm cao, vị ngọt thanh tự nhiên. Chính sự hài hòa giữa vị mặn dịu và vị umami từ cá biển đã khiến sản phẩm này trở thành lựa chọn yêu thích của nhiều đầu bếp và người sành ăn.
2.3. Ủ chượp tự nhiên trong chum sành từ 12–24 tháng.
Khi cá và muối đã phối trộn đủ chuẩn, hỗn hợp sẽ được đưa vào chum sành hoặc bể lớn để lên men tự nhiên. Quá trình này thường kéo dài từ 12 đến 24 tháng, một số cơ sở có thể tăng thời gian lên đến 36 tháng để tạo ra hương vị và mùi thơm sâu sắc nhất. Đây là giai đoạn quyết định đến hương vị và chất lượng cuối cùng của nước mắm Do Xuyên.
Cá và muối được ủ chượp trong chum sành từ 12 - 24 tháng. (Nguồn: VOV)
Trong suốt thời gian ủ chượp, các nghệ nhân thực hiện đảo, phơi nắng hoàn toàn thủ công dưới nắng gió đặc trưng của vùng biển Thanh Hóa. Sự kết hợp giữa ánh nắng, gió biển và thời tiết nơi đây là điều kiện lý tưởng để nước mắm lên men trọn vẹn, sở hữu màu sắc óng ánh, hậu vị dịu ngọt tự nhiên, cũng như giữ được tối đa dinh dưỡng từ cá biển.
2.4. Quy trình lọc và đóng chai khép kín.
Sau quá trình lên men, nước mắm nguyên chất được rút ra, chọn lấy lớp nước đầu tiên để đảm bảo độ tinh túy nhất. Nước mắm Do Xuyên tiếp tục được lọc qua nhiều lần, giúp sản phẩm trong vắt, không còn tạp chất.
Đến giai đoạn đóng chai, mọi quy trình đều được kiểm soát nghiêm ngặt về vệ sinh và an toàn thực phẩm, tuân thủ tiêu chuẩn hiện đại năm 2025. Trên từng chai nước mắm đều có nhãn mác rõ ràng: nguồn gốc, ngày sản xuất, hạn sử dụng và thông tin truy xuất minh bạch. Nhờ vậy, nước mắm Do Xuyên vừa giữ trọn tinh hoa truyền thống, vừa đáp ứng được yêu cầu khắt khe của thị trường hôm nay.
3. Các thương hiệu nước mắm Do Xuyên tiêu biểu 2025
3.1. Nước mắm Ba Làng TH
Nước mắm Do Xuyên Ba Làng TH là sự kết hợp hài hòa giữa tinh hoa làng nghề truyền thống và phong cách sản xuất hiện đại. Bao bì thanh lịch, tiện dụng cùng thông tin minh bạch giúp sản phẩm nhanh chóng trở thành lựa chọn tin cậy của nhiều gia đình, đặc biệt ở các thành phố lớn. Sản phẩm còn được chứng nhận OCOP 4 sao, khẳng định chất lượng và uy tín của thương hiệu trên thị trường.
Điểm khác biệt làm nên giá trị của Ba Làng TH chính là cam kết không phẩm màu, không chất bảo quản, không hương liệu tổng hợp. Cá tươi từ vùng biển sạch kết hợp muối tinh khiết, trải qua quá trình ủ chượp tự nhiên lâu năm đã tạo nên những giọt mắm trong vắt, thơm dịu, vị ngọt hậu đậm đà và sắc cánh gián óng ánh.
Không chỉ là gia vị quen thuộc trong bữa cơm sum vầy, mỗi chai nước mắm Do Xuyên Ba Làng TH còn chứa đựng câu chuyện làng nghề, trở thành món quà biếu tinh tế dịp lễ Tết – giản dị nhưng đậm đà tình quê.
Thương hiệu Ba Làng TH được nhiều người tiêu dùng tin tưởng lựa chọn. (Nguồn: Sưu tầm)
3.2. Nước mắm Do Xuyên truyền thống
Đây là dòng nước mắm Do Xuyên giữ trọn vẹn giá trị xưa, thường được nhận diện qua tem nhãn “Do Xuyên – Ba Làng” hoặc “Tác Huy”. Sản phẩm hoàn toàn không pha trộn, giữ nguyên màu vàng óng đến cánh gián đặc trưng. Mỗi giọt mắm là kết tinh từ quy trình thủ công truyền thống, mang dấu ấn riêng của từng nghệ nhân trong làng.
Nước mắm nguyên bản này hiện chủ yếu được bán trực tiếp tại làng nghề, tại các hội chợ đặc sản dịp cuối năm hoặc trong những nhà hàng địa phương uy tín. Với nhiều người sành ăn, cách chắc chắn nhất để có được hương vị thuần khiết là đặt mua thẳng từ cơ sở sản xuất, nơi từng chum mắm được ủ chượp và chăm sóc tỉ mỉ qua năm tháng.
Nhờ vậy, nước mắm Do Xuyên nguyên bản không chỉ là gia vị, mà còn là “hương ký” lưu giữ tinh hoa biển cả, mang lại trải nghiệm ẩm thực khó quên cho những ai từng nếm thử.
3.3. Các sản phẩm nổi bật khác từ Do Xuyên
Bên cạnh dòng nước mắm Do Xuyên truyền thống, các cơ sở sản xuất còn giới thiệu nhiều lựa chọn phong phú như mắm tép Vị Thanh, mắm tôm Vị Thanh hay mắm nhỉ Tác Huy. Tất cả đều đã được chứng nhận OCOP 3 – 4 sao, khẳng định chất lượng và uy tín của sản phẩm. Bước sang năm 2025, nhiều đơn vị chú trọng đổi mới bao bì, mẫu mã hiện đại hơn nhưng vẫn kiên định giữ nguyên chất lượng nguyên bản trong từng sản phẩm.
Đáng chú ý, một số dòng cao cấp được ủ lâu năm hơn, đóng trong chai thủy tinh sang trọng, đặc biệt phù hợp làm quà biếu doanh nghiệp hoặc phục vụ thị trường xuất khẩu. Đây là hướng đi mới giúp làng nghề không chỉ gìn giữ giá trị truyền thống mà còn nâng tầm thương hiệu.
Sự đa dạng về sản phẩm và mẫu mã đã giúp nước mắm Do Xuyên tiếp cận nhiều nhóm khách hàng khác nhau, từ người tiêu dùng gia đình đến khách sạn, nhà hàng, thậm chí thị trường quốc tế. Nhờ đó, sản phẩm đáp ứng trọn vẹn nhu cầu ngày càng phong phú của người yêu ẩm thực.
4. Đánh giá thực tế: Nước mắm Do Xuyên trong mắt báo chí và người tiêu dùng
4.1. Ý kiến của báo chí chính thống về nước mắm Do Xuyên
Nhiều tờ báo uy tín như Dân Trí, VnExpress, Vietnamnet đã có bài viết giới thiệu và khen ngợi nước mắm Do Xuyên, ví von đây là “giọt vàng xứ Thanh”. Theo các bài báo, Do Xuyên không chỉ giữ vững danh hiệu một trong những làng nghề nước mắm truyền thống lâu đời mà còn nằm trong nhóm sản phẩm chất lượng hàng đầu của Việt Nam. Báo chí cũng nhiều lần nhấn mạnh, nước mắm Do Xuyên là lựa chọn nên có trong mâm cơm ngày Tết và những bữa sum họp quan trọng, bởi nó không chỉ mang hương vị đậm đà mà còn gắn với giá trị văn hóa gia đình.
Trong năm 2025, truyền thông tiếp tục đồng hành cùng làng nghề khi phản ánh rõ quá trình đổi mới mẫu mã, cải tiến bao bì và siết chặt các tiêu chuẩn an toàn thực phẩm tại các cơ sở sản xuất. Những thông tin cập nhật này giúp người tiêu dùng thêm tin tưởng vào chất lượng và sự minh bạch của sản phẩm, đồng thời chứng minh rằng Do Xuyên không ngừng thích ứng với thị trường hiện đại.
Sự ghi nhận và đồng hành từ báo chí không chỉ góp phần quảng bá thương hiệu mà còn nâng cao nhận thức xã hội về giá trị của sản phẩm truyền thống chất lượng cao. Nhờ đó, nước mắm Do Xuyên – Ba Làng ngày càng khẳng định vị thế, vừa là niềm tự hào của xứ Thanh, vừa là hương vị quen thuộc trong đời sống ẩm thực Việt.
4.2. Cảm nhận thực tế của người dùng và chuyên gia ẩm thực
Theo trải nghiệm của nhiều người tiêu dùng, nước mắm Do Xuyên để lại ấn tượng bởi hương vị đậm đà nhưng êm dịu, hậu vị ngọt nhẹ. Chính vì vậy, sản phẩm thường được lựa chọn để pha nước chấm hoặc nêm nấu các món ăn truyền thống. Chỉ một chút nước mắm Do Xuyên cũng đủ làm dậy lên vị ngon đặc trưng, mang lại sự tròn vị cho bữa cơm gia đình Việt.
Không chỉ người dùng phổ thông, nhiều đầu bếp và chuyên gia ẩm thực cũng dành sự đánh giá cao cho loại nước mắm này. Họ nhận định rằng Do Xuyên sở hữu vị ngọt tự nhiên từ cá biển ủ chượp lâu năm, cân bằng giữa độ mặn và độ ngọt, khiến món ăn thêm phần tinh tế. Nước mắm Do Xuyên thường được họ ưu ái sử dụng cho những món ăn cần đòi hỏi gia vị chuẩn xác để giữ đúng hồn vị quê hương như cá kho tộ, bún chả hay bánh cuốn,...
Đối với giới sành ăn và các đầu bếp chuyên nghiệp, nước mắm Do Xuyên không chỉ đơn thuần là một loại gia vị, mà còn là “linh hồn” của nhiều món ăn Việt. Nó trở thành lựa chọn không thể thiếu trong gian bếp của những ai thực sự trân trọng và gìn giữ tinh hoa ẩm thực truyền thống.
Nước mắm Do Xuyên được người dùng và chuyên gia ẩm thực đánh giá cao về hương vị và chất lượng. (Nguồn: Sưu tầm)
5. Gợi ý trải nghiệm và Thưởng thức nước mắm Do Xuyên đúng cách
5.1. Cách phân biệt nước mắm Do Xuyên chính hiệu
Khi chọn mua nước mắm Do Xuyên, người tiêu dùng nên chú ý tem nhãn chuẩn "Do Xuyên – Ba Làng", kèm địa chỉ sản xuất cụ thể và mã QR để truy xuất nguồn gốc. Nước mắm chính hãng thường có màu tự nhiên dao động từ vàng nhạt đến cánh gián, trong vắt, không xuất hiện tình trạng màu quá sẫm, quá nhạt hay vẩn đục bất thường.
Bên cạnh đó, hãy ưu tiên những sản phẩm có chứng nhận OCOP, kèm thông tin kiểm định an toàn thực phẩm mới nhất. Đây là yếu tố quan trọng giúp người mua yên tâm về chất lượng và sức khỏe.
Đặc biệt, cần tránh các sản phẩm có giá rẻ bất thường, thiếu thông tin xuất xứ rõ ràng hoặc được bày bán tại những địa điểm không có uy tín. Việc lựa chọn đúng sản phẩm chính hãng không chỉ đảm bảo hương vị chuẩn mực, mà còn góp phần gìn giữ thương hiệu truyền thống của làng nghề Do Xuyên.
5.2. Gợi ý các món ăn phù hợp với nước mắm Do Xuyên
Nước mắm Do Xuyên phát huy tối đa hương vị khi đi kèm các món ăn truyền thống của người Việt. Từ cá kho tộ đậm đà, bánh cuốn Thanh Hóa thanh nhẹ, đến bún chả Hà Nội thơm lừng hay gỏi cá tươi mát, mỗi món đều trở nên trọn vị hơn nhờ hậu vị ngọt tự nhiên và sự cân bằng tinh tế giữa vị mặn và vị ngọt. Không chỉ là gia vị, nước mắm Do Xuyên còn góp phần làm nổi bật tinh hoa ẩm thực Việt, gợi nhớ hương vị bữa cơm quê nhà.
Khi kết hợp cùng tỏi băm, ớt tươi, đường phèn và nước cốt chanh, từng giọt mắm Do Xuyên hòa quyện lại thành một hỗn hợp hài hòa, vừa đậm đà, vừa dậy mùi thơm riêng biệt. Đây chính là bí quyết mang đến chén nước chấm “chuẩn vị”, góp phần tạo nên bầu không khí ấm cúng, gắn kết trong mỗi bữa ăn gia đình.
Nước mắm Do Xuyên pha cùng chanh, tỏi, ớt đậm đà, dậy hương vị. (Nguồn: Tạp chí Nông Thôn Việt)
5.3. Địa chỉ mua nước mắm Do Xuyên uy tín.
Để đảm bảo mua đúng nước mắm Do Xuyên chính hãng, hãy ghé các cơ sở sản xuất trực tiếp ở làng nghề Hải Thanh – Nghi Sơn, Thanh Hóa hoặc lựa chọn tại các cửa hàng đặc sản xứ Thanh ở Hà Nội, TP.HCM. Ngoài ra, hệ thống bán hàng trực tuyến, như BaLang.com cùng các sàn thương mại điện tử có xác thực nguồn gốc cũng là kênh mua uy tín.
Khi đặt mua qua mạng, nên kiểm tra kỹ chứng nhận OCOP, mã QR truy xuất nguồn gốc và chỉ mua từ các nhà phân phối đã xác minh uy tín vào năm 2025. Hạn chế mua từ tài khoản cá nhân hoặc các cửa hàng không có giấy xác thực để bảo đảm chất lượng sản phẩm.
Nước mắm Do Xuyên tiếp tục gìn giữ vị trí hàng đầu dành cho những ai yêu mến giá trị truyền thống, hương vị nguyên bản và chiều sâu văn hóa Việt. Hãy khám phá và cảm nhận giá trị thực thụ của những giọt nước mắm quê hương, chung tay lan tỏa tinh hoa ẩm thực bản sắc dân tộc. Và nếu có dịp ghé Thanh Hóa để tìm mua nước mắm Do Xuyên, bạn đừng quên ghé Sun World Sam Son để tận hưởng những trò chơi hấp dẫn, kết hợp trọn vẹn ẩm thực, du lịch và giải trí trong một hành trình đáng nhớ.