1. Lễ hội Pôồn Pôông là gì?
Trong kho tàng văn hóa Việt Nam, lễ hội Pôồn Pôông của đồng bào Mường tại Thanh Hóa được ví như một nét chấm phá mang hơi thở núi rừng Tây Bắc. Lễ hội này có nguồn gốc lâu đời, gắn bó với sử thi "Đẻ đất, đẻ nước" cùng nhiều truyền thuyết dân gian đặc sắc, tập trung quanh các màn múa hát và diễn xướng quanh cây bông, biểu tượng thiêng liêng và nghệ thuật trung tâm của nghi lễ.
Lễ hội Pôồn Pôông của đồng bào Mường tại Thanh Hóa được ví như một nét chấm phá của núi rừng Tây Bắc. (Nguồn: Sưu tầm)
Năm 2017, các trò diễn trong lễ hội Pôồn Pôông đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng là Di sản Văn hóa Phi vật thể cấp quốc gia. Điều này khẳng định giá trị truyền thống riêng có, đồng thời mở ra cơ hội cho du khách trong và ngoài nước tìm hiểu về một phần di sản quý giá của người Mường.
Lễ hội Pôồn Pôông không chỉ dừng lại ở những hoạt động vui tươi, mà còn là dịp quan trọng để cộng đồng gửi gắm niềm tin vào các vị thần, cầu mong mùa màng tốt tươi, cuộc sống ấm no, đủ đầy. Đây còn là cầu nối độc đáo gắn kết các thế hệ, góp phần gìn giữ, phát huy truyền thống văn hóa, đồng thời khơi dậy những giá trị nhân văn sâu sắc của cộng đồng Mường.
2. Thời gian, địa điểm tổ chức lễ hội Pôồn Pôông
2.1. Lễ hội Pôồn Pôông diễn ra khi nào?
Theo truyền thống, lễ hội Pôồn Pôông được tổ chức vào các dịp rằm tháng Giêng, rằm tháng Ba và rằm tháng Bảy hàng năm theo lịch âm. Mỗi thời điểm tổ chức lễ hội lại mang một ý nghĩa gắn với nhịp sống sinh hoạt nông nghiệp và đời sống tâm linh của người Mường.
Lễ hội được tổ chức vào các dịp rằm tháng Giêng, rằm tháng Ba và rằm tháng Bảy hàng năm. (Nguồn: Sưu tầm)
Việc lựa chọn các dịp lễ này dựa trên những quan sát chu kỳ sản xuất nông nghiệp của bà con. Rằm tháng Giêng là thời điểm năm mới bắt đầu, rằm tháng Ba trùng với mùa gieo mạ, còn rằm tháng Bảy là lúc thu hoạch lúa. Từng giai đoạn lễ hội đều gửi gắm mong ước vụ mùa thuận lợi, mưa nắng phù hợp và cuộc sống yên lành cho cả cộng đồng.
2.2. Lễ hội Pôồn Pôông tổ chức ở đâu tại Thanh Hóa?
Lễ hội Pôồn Pôông được người Mường tổ chức tại nhiều địa phương miền núi như Ngọc Lặc, Thường Xuân, Bá Thước, Lang Chánh, Thạch Thành với quy mô khác nhau. Trong số đó, xã Cao Ngọc thuộc huyện Ngọc Lặc được biết đến là nơi tổ chức lễ hội quy mô lớn, tái hiện đầy đủ các nghi thức truyền thống.
Nhờ vị trí địa lý thuận tiện, các địa phương diễn ra lễ hội tạo điều kiện cho du khách kết hợp khám phá văn hóa cùng các điểm đến nổi bật tại Thanh Hóa. Du khách có thể kết hợp tham quan Sun World Sam Son hoặc theo dõi thông tin về dự án Huyền Tích Am Tiên dự kiến triển khai, mang lại nhiều lựa chọn trải nghiệm đa dạng khi đến với vùng đất này.
3. Ý nghĩa tên gọi và những biểu tượng đặc trưng của lễ hội Pôồn Pôông
3.1. Ý nghĩa từ "Pôồn Pôông" trong văn hóa Mường
Việc tìm hiểu ý nghĩa tên gọi sẽ giúp hiểu rõ hơn về lễ hội Pôồn Pôông. Trong tiếng Mường, "Pôồn" thể hiện sự vui nhộn, nhảy múa, chơi đùa, gắn với không khí sinh động của lễ hội. "Pôông" có nghĩa là bông, bông hoa, biểu tượng cho vẻ đẹp tự nhiên, sự tinh khiết và sức sống mãnh liệt.
"Pôồn Pôông" mang ý nghĩa "nhảy múa cùng hoa", nhấn mạnh đến tình yêu thiên nhiên và khát vọng một cuộc sống tươi sáng. (Nguồn: Sưu tầm)
Khi ghép lại, "Pôồn Pôông" mang ý nghĩa "nhảy múa cùng hoa", một hình ảnh thơ mộng nhấn mạnh đến tình yêu thiên nhiên và khát vọng một cuộc sống tươi sáng. Điệu múa quanh hoa cũng chính là nét chủ đạo của lễ hội, phản ánh mong muốn sống bình yên, hòa hợp giữa con người, thiên nhiên và các đấng linh thiêng.
3.2. Cây bông - Linh hồn và trung tâm của lễ hội Pôồn Pôông
Nhắc đến lễ hội Pôồn Pôông không thể không nói về cây bông - biểu tượng linh thiêng và là tâm điểm của mọi nghi lễ. Cây bông được tạo nên từ thân tre cao khoảng 3 mét, trên đó có đến 5 hoặc 7 tầng chùm hoa làm từ gỗ bấc hoặc các chất liệu nhẹ, được nhuộm nhiều màu sắc như xanh, đỏ, tím, vàng, tạo nên khung cảnh vừa rực rỡ vừa trang nghiêm.
Giữa các tầng hoa là các mô hình chim muông, dụng cụ sản xuất, thành quả lao động, tượng trưng cho sự đủ đầy và tinh thần sáng tạo của người Mường. Cây bông như hình ảnh thu nhỏ của thế giới tự nhiên, nơi giao hòa giữa vạn vật, mang ý nghĩa kết nối giữa thần linh và dân làng, đồng thời gửi gắm hy vọng về sự gắn bó bền chặt giữa con người với đất trời, cũng như mời gọi tổ tiên cùng chung vui với con cháu.
4. Cấu trúc và các nghi thức chính trong lễ hội Pôồn Pôông
4.1. Phần lễ: Nghi thức cúng bái, cầu mùa
Lễ hội bắt đầu bằng nghi lễ báo cáo với thần linh do Ậu Máy (người chủ tế) đảm nhiệm. Người dân trong cộng đồng chuẩn bị những lễ vật truyền thống như xôi ngũ sắc, rượu cần thơm, gà luộc, cá nướng, bánh gai dẻo cùng nhiều món ăn đặc sản để dâng lên bàn thờ đặt cạnh cây bông.
Người dân chuẩn bị những lễ vật truyền thống để dâng lên bàn thờ đặt cạnh cây bông. (Nguồn: Sưu tầm)
Các bài khấn được cất lên với ngữ điệu thành kính, gửi gắm mong ước mưa gió thuận hòa, mùa màng bội thu, cuộc sống bình an cho mọi người trong làng. Phần lễ là dịp bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đối với trời đất, thần linh và tổ tiên, đồng thời thắt chặt mối liên kết tâm linh giữa các thành viên cộng đồng, củng cố niềm tin vào sự bảo trợ cho tương lai tươi sáng.
4.2. Phần hội: 42 trò diễn xướng dân gian đặc sắc
Sau phần lễ trang nghiêm, không khí lễ hội Pôồn Pôông trở nên tưng bừng với 48 trò diễn xướng dân gian sinh động. Các trò diễn nổi bật như chia đất, chia nước, dựng nhà, trồng lúa, phát nương, cày bừa, săn bắn, đánh cá, chọi trâu, chọi gà, nấu cơm, nấu xôi và mâm cơm dam (bữa cơm cộng đồng) được tái hiện chân thực và sống động.
Tùy từng địa phương, số lượng trò diễn có thể khác nhau, các trò diễn này không chỉ phản ánh đời sống sinh hoạt lao động, sản xuất và nghi lễ truyền thống của người Mường mà còn đề cao vai trò của cả cộng đồng trong xây dựng bản làng. Nhờ vậy, du khách có dịp cảm nhận rõ nét tinh thần đoàn kết, sức sáng tạo trong lao động và niềm tự hào quê hương qua từng động tác biểu diễn.
5. Trải nghiệm thực tế và gợi ý du lịch lễ hội Pôồn Pôông
5.1. Hướng dẫn tham dự lễ hội Pôồn Pôông cho khách du lịch
Tham gia lễ hội Pôồn Pôông, du khách nên lựa chọn trang phục truyền thống hoặc trang phục giản dị, phù hợp với không gian linh thiêng và văn hóa địa phương. Cần chú ý giữ trật tự trong khu vực tổ chức lễ, không gây ảnh hưởng đến các nghi lễ và chỉ tham gia múa quanh cây bông khi có lời mời từ cộng đồng.
Du khách nên lựa chọn trang phục truyền thống hoặc trang phục giản dị, phù hợp với không gian linh thiêng và văn hóa địa phương. (Nguồn: Sưu tầm)
Để tận hưởng trọn vẹn, nên đến từ sáng sớm hoặc ở lại qua đêm để cảm nhận không khí sum vầy, ấm áp của lễ hội. Những khoảnh khắc đặc biệt đáng nhớ thường xuất hiện tại khu vực vòng múa, quanh cây bông rực rỡ và các nhóm trình diễn trò dân gian. Bên cạnh đó, thưởng thức ẩm thực truyền thống với các món đặc sản cùng rượu cần sẽ giúp du khách có cái nhìn sâu hơn về văn hóa Mường xứ Thanh.
5.2. Kết hợp trải nghiệm với điểm đến nổi bật Thanh Hóa
Trong thời gian tới, xứ Thanh sẽ có dự án tâm linh Huyền Tích Am Tiên được quy hoạch, góp phần tạo thêm điểm nhấn cho du lịch văn hóa và tâm linh ở Thanh Hóa. Mặc dù dự án này chưa mở cửa đón khách, du khách vẫn có thể theo dõi thông tin mới nhất để lên kế hoạch thăm quan trong tương lai.
Tham gia lễ hội Pôồn Pôông, du khách còn có cơ hội thưởng thức nhiều món ăn đặc sản như canh uôi thanh mát, canh đắng hương núi rừng, xôi ngũ sắc, thịt treo gác bếp thơm lừng và rượu cần truyền thống. Những hương vị này không chỉ làm hài lòng vị giác mà còn mang đến cảm giác hòa mình vào cuộc sống và tâm hồn của người Mường nơi đây.
Lễ hội Pôồn Pôông không chỉ là một sự kiện văn hóa mà còn là cánh cửa mở ra thế giới tâm linh phong phú của người Mường Thanh Hóa. Với những trò diễn đặc sắc xoay quanh cây bông linh thiêng, lễ hội mang đến trải nghiệm văn hóa độc đáo, kết nối du khách với những giá trị truyền thống quý báu. Hãy đến và cảm nhận sức hút đặc biệt của di sản văn hóa phi vật thể này, đồng thời góp phần gìn giữ và lan tỏa những giá trị văn hóa dân tộc.
