1. Đôi nét về làng Nhồi: làng nghề đá nổi tiếng đất Thanh Hóa
Làng Nhồi là một trong những làng nghề truyền thống lâu đời của Thanh Hóa, thuộc địa bàn các phường Hạc Thành và Đông Sơn. Khu vực này nằm ngay dưới chân núi Nhồi – ngọn núi đá vôi sừng sững được xem là biểu tượng của vùng đất An Hoạch.
Làng Nhồi là làng chế tác đá mỹ nghệ nằm ngay dưới chân núi Nhồi. (Nguồn: Sưu tầm)
Từ bao đời nay, làng Nhồi nổi tiếng với kỹ thuật chế tác đá tinh xảo, độ bền vững vượt thời gian và phong cách chạm khắc mang đậm dấu ấn văn hóa dân gian. Các sản phẩm của làng như tượng Phật, bia đá, linh vật, phù điêu xuất hiện ở nhiều đình chùa, lăng mộ trên khắp cả nước, thể hiện bàn tay khéo léo, óc sáng tạo và tâm hồn nghệ sĩ của người thợ đá Thanh Hóa. Nhờ đó, làng Nhồi không chỉ là niềm tự hào của người dân địa phương mà còn là biểu tượng văn hóa đặc sắc của vùng đất xứ Thanh.
2. Hành trình hình thành và phát triển nghề đá Làng Nhồi
Nghề chạm khắc đá ở làng Nhồi được xem là một trong những nghề thủ công truyền thống lâu đời nhất của xứ Thanh, có nguồn gốc từ thời nhà Lý. Theo sử sách ghi lại, Lý Thường Kiệt là người đầu tiên mang nghề đục đá đến truyền dạy cho người dân nơi đây khi ông được triều đình cử vào trấn thủ vùng Ái Châu (Thanh Hóa). Nhờ sự hướng dẫn và khuyến khích của ông, cư dân dưới chân núi Nhồi đã biết khai thác nguồn đá xanh tự nhiên bền chắc, mịn màng và dễ tạo hình để chế tác tượng Phật, bia đá, linh vật, đồ thờ và các công trình kiến trúc Phật giáo.
Từ những bài học đầu tiên ấy, nghề đục đá nhanh chóng trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống người dân địa phương. Trải qua các triều đại Trần, Lê và Nguyễn, kỹ thuật chạm khắc đá của làng Nhồi ngày càng hoàn thiện, tạo nên những tác phẩm vừa mang giá trị nghệ thuật vừa thể hiện tâm hồn người Việt. Các nghệ nhân làng Nhồi được mời đi khắp nơi xây dựng và trùng tu những công trình lớn như Thành nhà Hồ, Lam Kinh, chùa Bút Tháp, đền Độc Cước, góp phần làm rạng danh nghề đá xứ Thanh.
Thành Nhà Hồ là tác phẩm được chế tác bởi những nghệ nhân khéo léo làng Nhồi. (Nguồn: thanhnhaho.vn)
Ngày nay, dù công nghệ hiện đại đã phần nào thay đổi phương thức sản xuất, nhưng truyền thống làng nghề thủ công và tâm huyết của người thợ đá làng Nhồi vẫn được giữ vững. Nghề đá không chỉ là kế sinh nhai mà còn là di sản quý giá, thể hiện bản lĩnh, sự bền bỉ và niềm tự hào của người dân xứ Thanh. Mỗi phiến đá, mỗi đường chạm khắc đều mang trong mình hơi thở của lịch sử, là minh chứng sống động cho hành trình hơn nghìn năm gìn giữ và phát triển của một làng nghề đã trở thành biểu tượng văn hóa của Thanh Hóa.
3. Chiêm ngưỡng những tuyệt tác mang đậm dấu ấn xứ Thanh của làng Nhồi
3.1. Các dòng sản phẩm truyền thống nổi bật
Trải qua hàng trăm năm phát triển, làng Nhồi đã khẳng định vị thế là một trong những trung tâm chế tác đá nghệ thuật bậc nhất Việt Nam. Các sản phẩm đá của làng không chỉ nổi tiếng bởi sự bền bỉ và tinh tế mà còn chứa đựng tâm hồn và bản sắc của người xứ Thanh. Nổi bật nhất trong số đó là các dòng đồ thờ cúng như tượng Phật, đài sen, hương án, chân tảng, bia đá,... Mỗi sản phẩm đều được chế tác tỉ mỉ, thể hiện lòng thành kính của nghệ nhân đối với đạo Phật và niềm tin thiêng liêng vào thế giới tâm linh.
Những tác phẩm đá nghệ thuật được chế tác bởi nghệ nhân làng Nhồi. (Nguồn: Sưu tầm)
Bên cạnh đó, người thợ làng Nhồi còn được biết đến với kỹ thuật chế tác đá xây dựng cho các công trình đình, chùa, đền miếu, lăng tẩm trên khắp cả nước. Những chi tiết như cột đá, lan can, bậc thềm, tượng linh vật hay phù điêu trang trí đều được chạm khắc tinh xảo, mang đậm phong cách nghệ thuật dân gian Việt Nam. Không chỉ dừng lại ở những công trình truyền thống, trong thời kỳ hiện đại, các nghệ nhân Nhồi còn biết cách thích ứng với nhu cầu mới của xã hội, tạo ra những sản phẩm mỹ nghệ trang trí nội ngoại thất mang phong cách hiện đại nhưng vẫn giữ hồn xưa. Nhờ vậy, nghề đá Nhồi vừa bảo tồn được giá trị cổ truyền, vừa mở rộng không gian sáng tạo trong đời sống đương đại.
3.2. Bí quyết chọn đá và kỹ thuật chế tác tinh xảo
Yếu tố làm nên danh tiếng vượt thời gian của làng Nhồi chính là chất lượng và màu sắc đặc trưng của đá xanh Nhồi. Đá có kết cấu mịn, rắn chắc, ít tạp chất và độ bền rất cao, khi mài lên ánh xanh ngọc dịu nhẹ, tạo cảm giác thanh thoát và sang trọng. Khi chế tác, mỗi đường đục, mỗi nét chạm đều được thực hiện với sự khéo léo và cảm xúc nghệ thuật sâu sắc. Nghệ nhân không chỉ dùng lực của đôi tay mà còn đặt trọn tâm hồn mình vào từng phiến đá, để đá trở nên sống động như mang hơi thở của con người.
Nhờ vậy, những tác phẩm đá Nhồi không khô cứng như vật vô tri mà lại toát lên vẻ mềm mại, uyển chuyển, có thần thái riêng biệt. Chính sự hòa quyện giữa tay nghề thủ công tinh xảo, chất liệu đá quý hiếm và tâm hồn nghệ sĩ đã giúp các sản phẩm của làng Nhồi trở thành những tuyệt tác nghệ thuật mang đậm dấu ấn văn hóa xứ Thanh, trường tồn cùng thời gian.
3.3. Những công trình nghệ thuật bằng đá tiêu biểu
Dấu ấn của làng Nhồi hiện diện ở khắp nơi trên dải đất Việt Nam, trong những công trình văn hóa và tín ngưỡng nổi tiếng. Có thể kể đến bia mộ Phan Đình Phùng, bia Lê Lợi ở Lam Kinh, các hạng mục đá trong Thành nhà Hồ, chùa Bút Tháp (Bắc Ninh), đền Độc Cước (Sầm Sơn) hay nhiều đình chùa cổ tại Thanh Hóa, Nghệ An, Ninh Bình. Mỗi công trình đều lưu giữ dấu ấn bàn tay tài hoa của người thợ Nhồi, những người đã biến những khối đá vô tri trở thành tác phẩm nghệ thuật sống động. Qua từng thế hệ, các nghệ nhân làng Nhồi vẫn tiếp tục sáng tạo, đưa nghề đá truyền thống hòa nhịp cùng hơi thở thời đại, góp phần tôn vinh vẻ đẹp bền bỉ của văn hóa xứ Thanh.
4. Giá trị văn hóa và di sản trường tồn trong nhịp sống hiện đại của làng Nhồi
4.1. Làng Nhồi lưu giữ tinh hoa di sản nghề thủ công
Trải qua hàng trăm năm lịch sử, làng Nhồi không chỉ là cái nôi của nghệ thuật chạm khắc đá xứ Thanh mà còn là biểu tượng của tinh hoa nghề thủ công Việt Nam. Nằm trong hệ thống các làng nghề truyền thống tiêu biểu của cả nước, làng Nhồi khẳng định vị thế đặc biệt trên bản đồ văn hóa Việt nhờ sự kết hợp hài hòa giữa kỹ thuật thủ công tinh xảo và cảm hứng nghệ thuật dân gian.
Những thế hệ nghệ nhân nơi đây không ngừng sáng tạo, cải tiến mẫu mã, đưa nghề đá truyền thống hòa nhập với nhu cầu và thẩm mỹ hiện đại. Từ những phiến đá vô tri, họ thổi vào đó hồn cốt dân tộc, tạo nên các sản phẩm mang giá trị văn hóa, tâm linh và nghệ thuật cao.
4.2. Làng Nhồi trong hành trình di sản, du lịch xứ Thanh
Nằm giữa vùng đất xứ Thanh giàu truyền thống, làng Nhồi được xem như một điểm đến đặc sắc trong hành trình khám phá di sản Việt Nam. Không chỉ là cái nôi của nghề chạm khắc đá trứ danh, làng còn mang trong mình tinh hoa lao động, sự sáng tạo và tâm hồn nghệ thuật của người dân Thanh Hóa. Với vị trí thuận lợi, du khách đến làng Nhồi có thể dễ dàng kết nối với nhiều di sản văn hóa và điểm du lịch nổi tiếng khác, tạo nên hành trình khám phá hấp dẫn.
Bắt đầu chuyến đi tại làng Nhồi, du khách sẽ được chiêm ngưỡng những xưởng chế tác đá nằm bên chân núi, nơi những tiếng đục, tiếng búa vang vọng giữa không gian thanh bình. Du khách có thể tận mắt chứng kiến quy trình chọn đá, đục tạc, chạm khắc tỉ mỉ của các nghệ nhân, cảm nhận sự tài hoa và tâm huyết trong từng tác phẩm.
Từ làng Nhồi, du khách có thể tiếp tục hành trình khám phá những di sản tiêu biểu của Thanh Hóa. Phía Tây là khu di tích Lam Kinh, nơi yên nghỉ của vua Lê Thái Tổ, được bao quanh bởi rừng cổ thụ và những công trình đá mang dấu ấn nghệ thuật điêu khắc của nghệ nhân làng Nhồi. Gần đó là Thành Nhà Hồ – Di sản Văn hóa Thế giới được UNESCO công nhận, minh chứng cho trình độ kỹ thuật xây dựng bậc thầy với những khối đá xanh khổng lồ ghép khít nhau không cần chất kết dính.
Sau khi khám phá những di sản văn hóa và điểm đến tâm linh của xứ Thanh, du khách có thể tiếp tục hành trình đến biển Sầm Sơn, một trong những bãi biển nổi tiếng và sôi động nhất miền Trung. Nơi đây mang vẻ đẹp tự nhiên hài hòa với bãi cát mịn, những con sóng dập dìu và bầu không khí trong lành, rất thích hợp cho các hoạt động tắm biển, dạo bộ hay nghỉ ngơi thư giãn sau một ngày dài khám phá. Khi hoàng hôn buông xuống, quảng trường biển Sầm Sơn trở nên rực rỡ trong ánh đèn và âm nhạc, tạo nên khung cảnh lung linh, lãng mạn.
Du khách có thể ghé biển Sầm Sơn để đi dạo, tắm biển và vui chơi. (Nguồn: Sưu tầm)
Đặc biệt, trong tương lai gần, Thanh Hóa sẽ chào đón dự án du lịch tâm linh Huyền Tích Am Tiên – một công trình quy mô lớn hứa hẹn trở thành điểm nhấn mới trên bản đồ du lịch văn hóa tâm linh Việt Nam. Khi dự án hoàn thiện, tuyến du lịch kết nối làng Nhồi, Lam Kinh, Thành Nhà Hồ, Sầm Sơn và Huyền Tích Am Tiên sẽ hình thành, mở ra cơ hội để du khách vừa tìm hiểu nghề đá truyền thống, vừa trải nghiệm không gian di sản và tín ngưỡng đặc sắc của xứ Thanh.
Có thể nói, làng Nhồi không chỉ là điểm đến của những người yêu nghệ thuật điêu khắc mà còn là “cầu nối di sản”, góp phần làm giàu thêm bản sắc du lịch Thanh Hóa. Từ bàn tay tài hoa của người thợ làng nghề đến những công trình vĩ đại khắp vùng, dấu ấn Nhồi vẫn âm thầm tỏa sáng, trở thành minh chứng cho sức sống bền bỉ và tinh thần sáng tạo không ngừng của con người xứ Thanh.
Làng Nhồi không chỉ là điểm đến của những người yêu nghệ thuật điêu khắc mà còn là nơi lưu giữ linh hồn của nghề đá mỹ nghệ Việt. Trải qua bao thăng trầm lịch sử, từng phiến đá nơi đây vẫn được đôi tay người thợ thổi hồn, trở thành những tác phẩm mang giá trị văn hóa, tâm linh và thẩm mỹ sâu sắc. Đến với làng Nhồi, du khách không chỉ được chiêm ngưỡng vẻ đẹp của nghề truyền thống mà còn cảm nhận được tinh thần bền bỉ, sáng tạo và niềm tự hào của con người xứ Thanh. Hãy một lần ghé thăm làng Nhồi để lắng nghe tiếng đục đá vọng vang giữa không gian tĩnh lặng, để thấy được sức sống trường tồn của di sản và cảm nhận rõ hơn vẻ đẹp tinh hoa của nghề đá mỹ nghệ Việt Nam.
