1. Đôi nét về Phủ Sung
1.1. Phủ Sung ở đâu?
Phủ Sung tọa lạc tại xã Như Thanh, tỉnh Thanh Hóa. Đây là một vùng đất hiền hòa nằm giữa núi rừng trùng điệp, nơi giao hòa giữa thiên nhiên và tín ngưỡng dân gian. Theo sử sách ghi chép, Phủ Sung là di tích lịch sử văn hóa và kiến trúc nghệ thuật thờ Mẫu, trong đó Thánh Mẫu Liễu Hạnh được tôn làm vị thần đứng đầu trong hệ thống thần điện.
Phủ Sung là một trong những điểm thờ Mẫu nổi tiếng tại Thanh Hóa. (Nguồn: Sưu tầm)
1.2. Lịch sử hình thành và phát triển
Theo sử sách ghi chép, Phủ Sung là di tích lịch sử văn hóa và kiến trúc nghệ thuật thờ Mẫu, trong đó Thánh Mẫu Liễu Hạnh được tôn làm vị thần đứng đầu trong hệ thống thần điện. Tương truyền rằng, Thánh Mẫu Liễu Hạnh vốn là con gái của Ngọc Hoàng Thượng Đế, vì phạm lỗi mà bị đày xuống trần gian, đầu thai vào nhà họ Lê và được đặt tên là Giáng Tiên. Sau khi kết duyên và sinh con, nàng bị triệu hồi về trời, nhưng vì thương nhớ chồng con, nàng xin được trở lại nhân gian. Trong những lần hạ phàm tiếp theo, tiên chúa đã du ngoạn khắp nơi, giúp dân trừ họa, dạy dân làm điều thiện và tạo nên nhiều huyền tích linh thiêng.
Ở lần giáng trần thứ ba, Thánh Mẫu Liễu Hạnh cùng hai thị nữ đến vùng Phố Cát, nay thuộc Thanh Hóa. Tại đây, bà trừng trị kẻ ác, cứu giúp người lành, mang lại yên bình cho dân chúng. Sự việc khiến triều đình hiểu lầm là yêu quái nên cho quân đến tiêu trừ. Trận chiến giữa Tiền Quân Thánh và Tiên Chúa diễn ra dữ dội tại núi Sòng, còn được người đời gọi là Sùng Sơn đại chiến.
Sau khi Đức Phật hiện linh khuyên giải, nhà vua phong cho bà tước hiệu Mã Hoàng Công Chúa, rồi sau này là Chế Thắng Đại Vương – biểu trưng cho lòng nhân từ, bao dung và quyền năng cứu độ chúng sinh. Từ đó, Thánh Mẫu Liễu Hạnh được tôn là một trong “Tứ bất tử” của văn hóa dân gian Việt Nam, và Phủ Sung ở Như Thanh được dựng lên như một trung tâm thờ Mẫu linh thiêng bậc nhất xứ Thanh để du khách thập phương có thể tìm về chiêm bái và cầu an mỗi dịp đầu xuân.
1.3. Địa điểm thờ Mẫu nổi tiếng ở Thanh Hóa
Trong hệ thống các trung tâm thờ Mẫu tiêu biểu của xứ Thanh, Phủ Sung được xem là một trong những điểm đến linh thiêng bậc nhất, cùng với đền Sòng Sơn, Phủ Na, Phủ Trò và đền Chín Giếng. Đây đều là những nơi thờ Thánh Mẫu Liễu Hạnh, vị Thánh trong Tứ bất tử của tín ngưỡng dân gian Việt Nam, biểu tượng cho lòng nhân từ, đức hy sinh và quyền năng che chở muôn dân.
Trải qua nhiều thế kỷ, các di tích này không chỉ là điểm hành hương linh thiêng mà còn là trung tâm sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng đặc sắc, gắn bó sâu sắc với đời sống tinh thần của người dân địa phương. Mỗi năm, vào các dịp lễ hội, hàng vạn du khách thập phương lại tìm về Phủ Sung, đền Sòng Sơn hay Phủ Na để dâng hương, cầu an, cầu phúc. Những địa điểm ấy đã góp phần làm nên bản sắc tín ngưỡng thờ Mẫu của xứ Thanh, khẳng định sức sống bền bỉ của văn hóa dân gian Việt Nam qua bao thời đại.
2. Đặc trưng kiến trúc, không gian và giá trị văn hóa của Phủ Sung
Kiến trúc của Phủ Sung mang đậm phong cách truyền thống, thể hiện rõ qua những đường nét chạm khắc tinh tế, mái đền cong vút uyển chuyển và không gian thờ tự trang nghiêm. Bao quanh ngôi đền là khung cảnh thiên nhiên thanh tịnh, cây xanh tỏa bóng mát, tiếng chim hòa cùng tiếng chuông gió khẽ ngân, tất cả tạo nên một không gian yên bình, lý tưởng cho những ai muốn tìm về chốn tĩnh lặng để chiêm bái và tìm lại sự an nhiên trong tâm hồn.
Không gian yên bình, thanh tịnh tại Phủ Sung. (Nguồn: Sưu tầm)
Từ ngoài vào trong, Phủ Sung được bài trí theo lối kiến trúc truyền thống. Ngoài cùng là nghi môn cổ kính, tiếp đến là sân đền rộng khoảng 210 mét vuông, ba phía được bao bọc bởi tường gạch vững chãi. Nhà bái đường gồm 5 gian, 4 vì kèo, hai mái lợp ngói, được xây dựng bằng vật liệu tổng hợp mang tính truyền thống. Bên trong, hệ thống thờ tự được sắp xếp ở gian giữa, bệ thờ chia thành ba tầng. Tầng cao nhất là bệ thờ Mẫu, tầng giữa đặt bát hương, đôi đèn và lư hương bằng đồng, tầng thấp nhất có bát hương cùng hai ống hương đồng, thể hiện sự tôn nghiêm, trang trọng trong nghi thức thờ tự.
Đặc biệt, Phủ Sung hiện vẫn lưu giữ nhiều hiện vật cổ có giá trị lịch sử và nghệ thuật cao như lư hương đồng hình tròn thời Nguyễn, đôi ống hương bằng đồng, chó đá trấn giữ trước sân, mười hai hòn đá tảng cùng đôi câu đối cổ khắc chữ Hán treo tại gian giữa. Những cổ vật ấy không chỉ mang giá trị thẩm mỹ mà còn là minh chứng cho truyền thống tôn kính tổ tiên và ý thức gìn giữ di sản của người dân Như Thanh. Toàn bộ công trình là sự kết tinh của nghệ thuật dân gian, tín ngưỡng thờ Mẫu và tâm linh Việt, khiến Phủ Sung trở thành một di tích vừa thiêng liêng, vừa gần gũi, lưu giữ trọn vẹn hơi thở văn hóa của xứ Thanh.
Khu vực đền thờ Tứ Vị Chầu Bà tại Phủ Sung. (Nguồn:Sưu tầm)
3. Các nghi lễ và hoạt động tín ngưỡng truyền thống tại Phủ Sung
Tại Phủ Sung, các hoạt động tín ngưỡng diễn ra quanh năm, mang đậm nét văn hóa tâm linh của người dân xứ Thanh. Đây là nơi du khách tìm đến để dâng hương, cầu phúc, cầu bình an cho gia đạo, công việc và sức khỏe. Những nghi thức được thực hiện trang nghiêm, thể hiện lòng tôn kính với Thánh Mẫu Liễu Hạnh.
Vào mỗi dịp đầu xuân, rằm tháng Giêng hay các ngày vía Mẫu, không gian Phủ Sung trở nên linh thiêng với làn khói hương bay nghi ngút, tiếng chuông, tiếng trống vang vọng hòa cùng lời khấn nguyện thành tâm. Du khách thường chuẩn bị lễ vật để dâng cúng, gửi gắm ước nguyện về một năm mới bình an, mưa thuận gió hòa và cuộc sống sung túc.
Ngoài ra, nhiều người còn thực hiện các nghi thức như xin lộc Thánh, viết sớ cầu an, xin quẻ đầu năm, cầu duyên, cầu tài. Những nghi lễ ấy không chỉ mang ý nghĩa tâm linh mà còn là cách để con người hướng thiện, sống tử tế và biết trân trọng những giá trị tinh thần truyền thống. Với bầu không khí tĩnh tại, trang nghiêm và thấm đẫm niềm tin, Phủ Sung trở thành điểm tựa tâm linh cho mỗi người, nơi để lắng lòng, tìm lại sự bình yên giữa cuộc sống bộn bề.
4. Hướng dẫn di chuyển đến Phủ Sung 2025
Di chuyển từ Hà Nội đến Phủ Sung:
Từ Hà Nội, du khách có thể lựa chọn nhiều phương tiện khác nhau để đến Phủ Sung như ô tô cá nhân, xe khách hoặc xe máy. Quãng đường khoảng 170 - 190 km, thời gian di chuyển trung bình từ 3,5 đến 4 giờ. Tuyến đường thuận tiện nhất là theo cao tốc Hà Nội – Ninh Bình, sau đó rẽ vào Quốc lộ 45 hướng về xã Như Thanh là tới khu di tích. Đường khá dễ đi, cảnh quan dọc tuyến là những cánh đồng, rặng núi và làng quê yên bình, mang đến cảm giác thư thái cho du khách trong suốt hành trình.
Di chuyển từ TP.HCM và các tỉnh phía Nam:
Từ TP. Hồ Chí Minh và các tỉnh phía Nam, du khách có thể bay đến sân bay Thọ Xuân (Thanh Hóa), sau đó tiếp tục di chuyển bằng taxi hoặc xe công nghệ đến Phủ Sung. Quãng đường từ sân bay đến Phủ Sung khoảng 40 km, thời gian di chuyển khoảng 1 giờ. Ngoài ra, du khách cũng có thể chọn đi tàu hỏa đến ga Thanh Hóa, sau đó bắt xe khách hoặc taxi đi tiếp về xã Như Thanh. Đây là lộ trình kết hợp thuận tiện, phù hợp cho cả khách hành hương và du khách đến tham quan trong ngày.
Du khách từ các tỉnh miền Nam có thể di chuyển bằng máy bay đến Phủ Sung. (Nguồn: Sưu tầm)
Phương tiện di chuyển nội tỉnh Thanh Hóa:
Đối với du khách khởi hành từ thành phố Thanh Hóa, việc đến Phủ Sung khá dễ dàng với nhiều lựa chọn như xe khách tuyến Thanh Hóa – Như Thanh, xe bus hoặc taxi. Các tuyến đường nội tỉnh được nâng cấp và mở rộng, đảm bảo thuận tiện cho việc đi lại. Du khách đi theo nhóm hoặc gia đình có thể thuê xe riêng để chủ động hơn về thời gian, đồng thời kết hợp ghé thăm những điểm đến tâm linh nổi bật khác.
5. Bỏ túi kinh nghiệm hành hương Phủ Sung
Gợi ý chuẩn bị lễ vật, trang phục và nghi lễ nên biết:
Khi hành hương đến Phủ Sung, du khách nên chuẩn bị lễ vật đơn giản nhưng thành tâm. Lễ vật thường gồm hương, hoa tươi, trầu cau, oản, xôi, trái cây và đôi khi thêm bánh chưng hoặc chè ngọt để dâng Thánh Mẫu. Trong không gian linh thiêng, du khách cần ăn mặc chỉnh tề, lịch sự, tránh trang phục hở vai, ngắn hoặc phản cảm. Khi hành lễ, nên giữ thái độ nghiêm trang, dâng hương nhẹ nhàng, không chen lấn hay nói chuyện lớn tiếng. Người dân xứ Thanh đặc biệt coi trọng lòng thành, nên điều quan trọng nhất không nằm ở mâm lễ đầy mà ở tấm lòng hướng thiện của người đến chiêm bái.
Chuẩn bị lễ vật thành tâm khi đến Phủ Sung. (Nguồn: Sưu tầm)
Mẹo chụp ảnh và khám phá cảnh đẹp quanh Phủ Sung:
Không chỉ là chốn linh thiêng, Phủ Sung còn sở hữu khung cảnh thanh bình, thơ mộng với cây cổ thụ, mái ngói rêu phong và những con đường lát đá uốn quanh. Thời điểm lý tưởng để chụp ảnh là vào sáng sớm hoặc chiều muộn khi ánh nắng dịu nhẹ, sương mờ còn vương trên mái đền. Du khách có thể lưu lại những khoảnh khắc đẹp bên hồ nước, sân đền hay trước nghi môn cổ kính, nơi ánh sáng và khói hương hòa quyện tạo nên bức tranh huyền ảo. Khi chụp ảnh, nên tôn trọng không gian thờ tự, tránh đứng quá gần bàn thờ hoặc sử dụng flash trong khu vực chính điện.
Gợi ý kết hợp hành trình khám phá tâm linh xứ Thanh:
Sau khi dâng hương tại Phủ Sung, du khách có thể kết hợp tham quan những điểm đến tâm linh nổi tiếng khác của Thanh Hóa như đền Sòng Sơn, Phủ Na, nghè Xuân Phả và cầu Hàm Rồng. Ngoài ra, quảng trường biển Sầm Sơn là điểm dừng lý tưởng để đi dạo, tận hưởng không khí biển và tham gia các hoạt động vui chơi, giải trí. Bên cạnh đó, dự án Huyền tích Am Tiên tại núi Nưa hiện đang trong quá trình khởi công, hứa hẹn sẽ trở thành trung tâm du lịch tâm linh đặc sắc trong tương lai. Hành trình kết hợp này không chỉ giúp du khách hiểu sâu hơn về tín ngưỡng thờ Mẫu mà còn cảm nhận được vẻ đẹp đa dạng, dung dị và đầy sức sống của vùng đất xứ Thanh.
Huyền Tích Am Tiên hứa hẹn là điểm đến du lịch tâm linh ấn tượng tại Thanh Hóa. (Nguồn: Báo Thanh Niên)
Hành trình về với Phủ Sung không chỉ là chuyến đi chiêm bái Thánh Mẫu, mà còn là dịp để du khách hòa mình vào không gian tâm linh tĩnh tại giữa núi rừng xứ Thanh. Với vẻ đẹp cổ kính, linh thiêng và gắn bó sâu sắc cùng đời sống tinh thần của người dân, Phủ Sung xứng đáng là điểm đến hành hương bậc nhất cho những ai muốn tìm về chốn an yên, cảm nhận trọn vẹn giá trị văn hóa và tín ngưỡng Việt. Nếu có dịp ghé Thanh Hóa, hãy dành thời gian khám phá Phủ Sung để cảm nhận không gian linh thiêng giữa núi rừng, lắng nghe hơi thở của đất trời và tìm lại sự bình yên trong tâm hồn.
