1 Giới thiệu tổng quan về đền Đồng Cổ
1.1 Đền Đồng Cổ nằm ở đâu?
Nằm tại làng Đan Nê, xã Yên Thọ, xã Quý Lộc, đền Đồng Cổ tọa lạc dưới chân núi Tam Thai, bên dòng sông Mã hiền hòa. Vị trí này mang đến bức tranh thiên nhiên hài hòa giữa núi và sông, giúp nơi đây trở thành chốn bình yên, tách biệt với nhịp sống hối hả thường ngày.
Khung cảnh đền Đồng Cổ nhìn từ trên cao xuống. (Nguồn: Sưu tầm)
Đền Đồng Cổ được biết đến là một trong những ngôi đền cổ kính và linh thiêng bậc nhất xứ Thanh, đồng thời là nơi duy nhất ở Việt Nam còn lưu giữ trọn vẹn tục thờ thần Đồng Cổ. Vị thần này gắn bó với truyền thuyết về trống đồng, biểu tượng cho lòng trung nghĩa và chính trực của dân tộc Việt Nam. Việc thờ cúng thần Đồng Cổ phản ánh truyền thống đoàn kết, tinh thần trọng nghĩa khí và ý chí bảo vệ đất nước của người Việt qua nhiều thời kỳ lịch sử.
1.2 Lịch sử hình thành đền Đồng Cổ
Tương truyền rằng, khi vua Hùng mang quân đi dẹp giặc phương Nam, đại quân tiến đến chân núi Khả Lao và dừng chân nghỉ tại vùng đất này. Trong đêm, vua nằm mộng thấy thần núi hiện về mách bảo: hãy cho đào trống đồng và dùi đồng để mang theo khi ra trận. Khi lâm chiến, tiếng trống đồng vang lên dội khắp núi sông, khiến quân giặc hoảng sợ, tan rã.
Lễ khai mạc hội đền Đồng Cổ 2025. (Nguồn: Sưu tầm)
Sau chiến thắng, vua Hùng cùng tướng sĩ trở lại núi Khả Lao làm lễ tạ ơn và sắc phong thần núi là “Đồng Cổ Đại Vương”, đồng thời cho lập đền thờ phụng để tưởng nhớ công đức của vị thần đã hiển linh giúp nước. Từ đó, đền Đồng Cổ trở thành một biểu tượng thiêng liêng của lòng trung nghĩa và tinh thần bảo quốc an dân, được nhân dân qua nhiều thế hệ tôn kính thờ phụng.
Trải qua hàng nghìn năm lịch sử, dù nhiều lần bị tàn phá bởi chiến tranh và thời gian, đền Đồng Cổ vẫn được trùng tu, tôn tạo, giữ nguyên giá trị tâm linh và trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa và tín ngưỡng của người dân xứ Thanh. Hằng năm, vào ngày 14 và 15 tháng 3 âm lịch, nhân dân làng Đan Nê lại long trọng tổ chức Lễ hội Kỳ phúc Núi và Đền Đồng Cổ, tưởng nhớ vị thần đã có công “hộ dân, bảo quốc” và cầu mong quốc thái dân an, mùa màng bội thu.
2 Cách di chuyển và trải nghiệm hành trình
Ngôi đền tọa lạc ở vị trí có phong cảnh sơn thủy hữu tình, nằm cách trung tâm Thanh Hóa khoảng 40 km về phía Tây, theo quốc lộ 45 hướng Tây Bắc. Nếu đi theo đường sông Mã, đền cách cầu Hàm Rồng khoảng 47 km. Cùng với các di tích nổi tiếng như Lam Kinh, Thành Nhà Hồ, đền Đồng Cổ góp phần tạo nên quần thể di tích lịch sử và văn hóa đặc sắc, mang đậm truyền thống lâu đời của xứ Thanh.
Cổng chào đi vào đền Đồng Cổ. (Nguồn: Sưu tầm)
Từ trung tâm Thanh Hóa, du khách có thể lựa chọn di chuyển bằng ô tô hoặc xe máy. Tuyến đường được trải nhựa bằng phẳng, thuận tiện cho việc đi lại. Khung cảnh nơi đây mở ra bức tranh thiên nhiên hòa quyện giữa núi Tam Thai và sông Mã hiền hòa. Trong đó có mặt hồ Bán Nguyệt phẳng lặng in bóng cây xanh, tiếng chim ríu rít vang vọng trong không gian tĩnh lặng. Tất cả mang lại cảm giác bình yên, thanh tịnh và là khởi đầu lý tưởng cho chuyến hành hương về miền linh khí xứ Thanh.
3 Những trải nghiệm nổi bật tại đền Đồng Cổ
3.1 Công trình và di tích
Đền Đồng Cổ, làng Đan Nê, có lịch sử hình thành và phát triển qua hàng nghìn năm. Từ một ngôi miếu nhỏ, nơi đây dần được mở rộng và trở thành công trình tâm linh bề thế với kết cấu “tiền nhất - hậu đinh”, gồm 38 gian và nghinh môn ba tầng tám mái.
Khung cảnh xung quanh đền Đồng Cổ. (Nguồn: Sưu tầm)
Kiến trúc ngôi đền mang đặc trưng của thời nhà Lý, với bố cục đăng đối và hài hòa. Tiền điện gồm hai tầng, tám mái, năm gian, đặt một ban thờ thần Đồng Cổ. Phía sau là Thượng điện, có ba gian, ba bàn thờ thờ thần Đồng Cổ cùng các vị anh hùng đã có công trong sự nghiệp bảo vệ đất nước. Hậu cung nằm phía sau cùng, được thiết kế gọn gàng, cổ kính, tôn nghiêm.
Trải qua nhiều lần trùng tu và tôn tạo, đền Đồng Cổ ngày nay vẫn giữ được vẻ đẹp trang nghiêm cùng nhiều giá trị kiến trúc cổ. Mái ngói cong duyên dáng, hệ thống cột lim chạm khắc tinh xảo và hoa văn cổ điển đều thể hiện tài hoa của các nghệ nhân xưa. Cảnh sắc sơn thủy hữu tình, giữa núi Tam Thai và sông Mã, hòa quyện cùng không gian linh thiêng, tạo nên cảm giác thanh tịnh và thành kính cho mỗi du khách khi đặt chân đến.
3.2 Đền Đồng Cổ và giá trị lịch sử
Không chỉ là công trình kiến trúc độc đáo, đền Đồng Cổ còn mang đậm giá trị lịch sử, văn hóa khi đây là nơi tổ chức Lễ hội đền Đồng Cổ vào ngày 15 tháng 3 âm lịch hằng năm. Lễ hội có nhiều hoạt động sôi nổi, thu hút đông đảo người dân và du khách như: rước kiệu, lễ cáo yết, đua thuyền, chơi cờ người, bịt mắt bắt vịt... Đây là dịp để tri ân công đức của thần Đồng Cổ, vị thần linh thiêng được tôn kính với công lao “hộ dân, bảo quốc”.
Lễ hội đền Đồng Cổ với nhiều hoạt động văn hóa, lịch sử. (Nguồn: Sưu tầm)
Khu vực đền Đồng Cổ, làng Đan Nê, còn ghi dấu nhiều sự kiện lịch sử tiêu biểu trong hai cuộc kháng chiến trường kỳ của dân tộc chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ. Trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp, hang Ích Minh, nằm trong lòng núi Tam Thai, từng là xưởng sản xuất vũ khí của quân đội ta. Khi bị địch phát hiện, nơi đây bị ném bom tàn phá, chỉ còn lại nền móng và nghi môn ở phía Tây ngôi đền. Đến thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, một phân xưởng nhà máy điện cũng sơ tán về khu vực này và hoạt động trong hang Nội, thuộc ngọn núi phía bên trái đền.
Động Ích Minh là nơi quân ta dùng làm nơi sản xuất vũ khí thời chống Pháp. (Nguồn: Sưu tầm)
Trải qua bao thăng trầm, đền Đồng Cổ vẫn là biểu tượng thiêng liêng của lòng trung nghĩa, tinh thần yêu nước và niềm tự hào của người dân xứ Thanh. Lịch sử ngôi đền hòa quyện cùng dòng chảy lịch sử dân tộc, trở thành điểm đến đặc biệt, nơi lưu giữ hồn thiêng sông núi Việt Nam.
4 Kinh nghiệm và lưu ý
Trước khi ghé thăm đền Đồng Cổ, du khách nên chuẩn bị chu đáo để có chuyến hành trình trọn vẹn, vừa thể hiện lòng thành kính, vừa tận hưởng trọn vẹn vẻ đẹp văn hóa và tâm linh nơi đây.
Nên lựa chọn trang phục kín đáo, nhã nhặn để phù hợp với không gian tôn nghiêm của đền; ưu tiên áo dài tay, quần dài và giày.
Tránh mặc đồ ngắn, hở hoặc màu sắc quá sặc sỡ nhằm giữ sự trang trọng, tôn kính nơi thờ tự.
Mang theo máy ảnh hoặc điện thoại có chất lượng chụp tốt để lưu giữ khoảnh khắc đẹp giữa khung cảnh sông núi hữu tình quanh đền.
Canh thời điểm sáng sớm hoặc chiều muộn để chiêm ngưỡng vẻ đẹp mờ ảo của sương, ánh nắng vàng buông trên mặt nước và mái ngói cong của đền cổ.
Ghé thăm vào dịp 15 tháng 3 âm lịch hằng năm để hòa mình vào lễ hội đền Đồng Cổ, trải nghiệm không khí rộn ràng cùng các nghi lễ truyền thống, trò chơi dân gian và tiết mục văn nghệ đặc sắc.
5 Kết hợp các địa điểm du lịch tại Thanh Hóa
5.1 Biển Sầm Sơn
Sau khi hành hương về đền Đồng Cổ, du khách có thể tiếp tục hành trình khám phá biển Sầm Sơn. Biển Sầm Sơn luôn nằm trong top những điểm du lịch nổi tiếng bậc nhất xứ Thanh, cách trung tâm Thanh Hóa khoảng 16 km về phía Đông. Biển Sầm Sơn được mệnh danh là “viên ngọc xanh” của miền Trung với bãi cát trắng mịn, làn nước trong xanh và những con sóng dập dìu quanh năm.
Quảng trường biển Sầm Sơn thu hút đông đảo du khách ghé thăm. (Nguồn: Sưu tầm)
Không chỉ thu hút bởi vẻ đẹp tự nhiên, nơi đây còn sở hữu Quảng trường biển Sầm Sơn, công trình biểu tượng của phố biển. Quảng trường được thiết kế hiện đại và quy mô bậc nhất khu vực Bắc Trung Bộ. Đây là là nơi diễn ra nhiều sự kiện văn hóa, lễ hội, đêm nhạc và hoạt động nghệ thuật hấp dẫn, đặc biệt rực rỡ vào mùa du lịch hè.
5.2 Suối cá thần Cẩm Lương
Rời xa nhịp sống sôi động nơi phố biển, hành trình khám phá xứ Thanh sẽ thêm phần thi vị khi du khách ghé thăm suối cá thần Cẩm Lương. Suối nằm cách đền Đồng Cổ khoảng 35 km về phía Tây Bắc. Dưới chân núi Trường Sinh, dòng suối nhỏ trong vắt là nơi sinh sống của hàng ngàn con cá thần được người dân tôn kính, xem như linh vật bảo hộ cho sự bình yên của bản làng.
Điều đặc biệt là dù đông đúc đến đâu, đàn cá luôn quy tụ về nơi đây để sinh sôi. Câu chuyện huyền thoại về loài cá thần cùng khung cảnh thiên nhiên tươi mát, dòng nước uốn lượn giữa núi rừng khiến nơi đây trở thành điểm đến tâm linh độc đáo. Du khách đến Cẩm Lương không chỉ chiêm ngưỡng cảnh đẹp mà còn cảm nhận được sự thanh tịnh, linh thiêng bao trùm không gian suối.
5.3 Thác Mây hùng vĩ tại Thạch Thành
Nếu yêu thích vẻ đẹp hoang sơ và muốn hòa mình vào thiên nhiên, thác Mây ở xã Thạch Quảng là lựa chọn không thể bỏ qua. Cách đền Đồng Cổ khoảng 50 km, thác Mây được tạo nên từ dòng suối trên đỉnh núi Thạch Lâm, đổ xuống qua chín tầng đá trắng xóa, tạo nên cảnh tượng hùng vĩ và thơ mộng như dải lụa bạc giữa núi rừng.
Thác Mây là điểm đến không thể bỏ qua tại xứ Thanh. (Nguồn: Sưu tầm)
Tương truyền, nơi đây gắn với chuyện tình 9 nàng tiên xuống trần gian tắm mát, vì vậy người dân đặt tên là “thác Mây”. Dòng thác quanh năm tung bọt trắng xóa, âm thanh róc rách hòa với tiếng chim rừng khiến du khách như lạc vào bức tranh sơn thủy hữu tình. Ngoài việc ngắm cảnh, bạn có thể trekking, chụp ảnh, hay tổ chức dã ngoại, picnic dưới chân thác. Thác mây là điểm du lịch hàng đầu Thanh Hóa với không khí trong lành, mát rượi quanh năm.
Đền Đồng Cổ không chỉ là nơi lưu giữ linh khí lâu đời của dân tộc, mà còn là cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, đưa du khách trở về với cội nguồn văn hóa tâm linh của xứ Thanh. Đến với đền Đồng Cổ, du khách không chỉ chiêm bái một di tích linh thiêng mà còn cảm nhận được hơi thở của lịch sử, sự giao hòa giữa con người và thiên nhiên. Hành trình đến đền Đồng Cổ vì thế không chỉ là chuyến du lịch, mà là một trải nghiệm tinh thần sâu sắc, nơi mỗi người tìm thấy sự bình an và niềm tự hào về mảnh đất xứ Thanh hiền hòa và kiêu hãnh.
