1. Giới thiệu khái quát về Phủ Trịnh và Nghè Vẹt
1.1 Giới thiệu chung về Phủ Trịnh và Nghè Vẹt
Nằm bên tả ngạn dòng sông Mã thơ mộng, thuộc làng Sáo Sơn và Biện Thượng, xã Vĩnh Lộc, Phủ Trịnh và Nghè Vẹt là quần thể di tích lịch sử cấp quốc gia mang đậm dấu ấn quyền uy và linh khí của vùng đất xứ Thanh. Được xây dựng tựa lưng vào dãy núi Báo trùng điệp, đây được coi là mảnh đất “địa linh nhân kiệt” nơi phát tích của dòng họ Trịnh lừng danh trong lịch sử dân tộc.
Phủ Trịnh là nơi gắn liền với Minh Khang Thái Vương Trịnh Kiểm. (Nguồn: Sưu tầm)
Không gian di tích mang vẻ đẹp cổ kính, trang nghiêm, được bao bọc bởi cảnh quan sông núi hữu tình. Trải qua bao biến thiên của thời gian, Phủ Trịnh và Nghè Vẹt vẫn giữ được khí phách và hồn cốt của thời Lê Trung Hưng, gợi nhắc thời kỳ vàng son khi các chúa Trịnh nắm giữ quyền bính, cùng triều Lê dựng xây quốc gia hưng thịnh.
1.2 Giá trị lịch sử và văn hóa
Phủ Trịnh là biểu tượng của quyền lực và trí tuệ của Minh Khang Thái Vương Trịnh Kiểm. Ông là người khai sáng vương triều họ Trịnh, đặt nền móng cho hơn hai thế kỷ trị vì (1545 - 1787). Đây từng là nơi các chúa Trịnh bàn định đại sự quốc gia, tiếp đón sứ thần, và trở thành trung tâm chính trị, quân sự quan trọng của đất nước trong giai đoạn Lê Trung Hưng.
Song song với đó, Nghè Vẹt mang ý nghĩa linh thiêng sâu sắc, là nơi thờ Thần Thành hoàng làng và 12 đời chúa Trịnh. Tên gọi “Nghè Vẹt” bắt nguồn từ truyền thuyết linh thiêng về đàn vẹt bảo vệ thi hài thân mẫu Trịnh Kiểm.
Hai con chim gắn liền với truyền thuyết về Phủ Trịnh. (Nguồn: Sưu tầm)
Ngày nay, quần thể Phủ Trịnh và Nghè Vẹt được phục dựng với nhiều hạng mục kiến trúc mang phong cách cung điện truyền thống, tái hiện một cách sinh động diện mạo huy hoàng của triều đại họ Trịnh. Đây không chỉ là địa chỉ đỏ về lịch sử, văn hóa và tín ngưỡng mà còn là điểm đến đặc sắc giúp du khách cảm nhận được khí thiêng sông núi và tinh thần hiếu trung của vùng đất xứ Thanh.
2. Cách di chuyển và trải nghiệm hành trình
Hành trình khám phá Phủ Trịnh và Nghè Vẹt bắt đầu thuận tiện từ trung tâm tỉnh thành phố Thanh Hóa. Du khách chỉ cần di chuyển theo Quốc lộ 45 khoảng 35 km về phía Tây Bắc là có thể đến với quần thể di tích nằm tại xã Vĩnh Lộc. Tuyến đường này đã được nâng cấp, mặt đường bằng phẳng, thích hợp cho cả ô tô, xe khách lẫn xe máy, giúp chuyến đi trở nên dễ dàng và thoải mái.
Tùy sở thích, du khách có thể lựa chọn phương tiện phù hợp. Nếu mong muốn di chuyển tiện lợi và nghỉ ngơi thoải mái, có thể sử dụng ô tô để chủ động mang theo đồ đạc. Những ai yêu thích trải nghiệm tự do, gắn bó với thiên nhiên, sẽ hài lòng khi chọn xe máy để dễ dàng dừng lại ngắm cảnh hoặc ghi lại những bức ảnh kỷ niệm.
Phủ Trịnh và Nghè Vẹt nhìn từ trên cao. (Nguồn: Sưu tầm)
Vị trí thuận lợi của Phủ Trịnh và Nghè Vẹt cũng mở ra cơ hội ghé thăm nhiều địa điểm lân cận. Hành trình có thể kết hợp tham quan Thành Nhà Hồ hay khu di tích Lam Kinh.
Để cảm nhận trọn vẹn không gian linh thiêng, du khách nên bắt đầu chuyến đi từ sáng sớm hoặc chiều muộn. Thời gian này, ánh sáng dịu nhẹ, bầu không khí trong lành mang lại cảm giác thanh tịnh, giúp mỗi bước chân trở nên lắng đọng bên vùng đất Biện Thượng bên dòng sông Mã uốn quanh.
3. Thời điểm lý tưởng để khám phá.
Phủ Trịnh và Nghè Vẹt là điểm đến có thể ghé thăm quanh năm, bởi mỗi mùa nơi đây lại mang một vẻ đẹp riêng, mang đến cho du khách những cảm nhận khác biệt về cảnh sắc và không gian linh thiêng của vùng đất xứ Thanh.
Vào mùa xuân, tiết trời dịu mát, cây cối đâm chồi nảy lộc, không gian như được phủ lên một màu xanh tươi mới. Đây cũng là thời điểm diễn ra lễ hội truyền thống Phủ Trịnh. Đây là sự kiện tâm linh lớn nhất trong năm, tổ chức từ ngày 16 đến 18 tháng hai âm lịch. Lễ hội thu hút đông đảo người dân và du khách thập phương trở về dâng hương tưởng niệm Minh Khang Thái Vương Trịnh Kiểm cùng các vị chúa Trịnh.
Lễ rước kiệu tại lễ hội truyền thống Phủ Trịnh. (Nguồn: Sưu tầm)
Trong những ngày này, Phủ Trịnh và Nghè Vẹt rực rỡ cờ hoa, không khí lễ hội tràn ngập tiếng trống, tiếng chiêng, cùng các nghi lễ truyền thống như rước kiệu, tế lễ, múa rồng, hát chầu văn, tái hiện sinh động nét văn hóa tâm linh đặc trưng của vùng đất cổ.
Những ai yêu thích không gian yên bình và tĩnh lặng có thể ghé thăm vào mùa hè hoặc mùa thu. Dù lựa chọn thời điểm nào, Phủ Trịnh và Nghè Vẹt vẫn mang đến cho du khách những trải nghiệm sâu sắc với không gian văn hóa đặc trưng của xứ Thanh.
4. Những trải nghiệm nổi bật tại Phủ Trịnh và Nghè Vẹt
4.1 Phủ Trịnh - dấu ấn quyền quý của dòng họ Trịnh
Đến với Phủ Trịnh, du khách như được bước ngược dòng thời gian, trở về thời kỳ rực rỡ của dòng họ Trịnh. Nơi đây từng là hành dinh của Minh Khang Thái Vương Trịnh Kiểm, bao gồm nhiều hạng mục bề thế như từ phủ, tức nơi chúa làm việc và tiếp khách. Bên cạnh đó có nội phủ, là nơi sinh hoạt của chúa và gia quyến, khu thờ cúng tổ tiên, cùng khu vườn hồ rộng lớn để thưởng ngoạn và tổ chức các buổi diễn trò cung đình.
Hai con rùa đá “chầu” ở trong sân Phủ Trịnh. (Nguồn: Sưu tầm)
Tuy đã trải qua nhiều biến động lịch sử, Phủ Trịnh vẫn lưu giữ được nhiều dấu tích quý giá, gợi nhắc về một thời vàng son. Nổi bật trong đó là dãy nhà bếp cổ, nơi hiện còn lưu giữ bài vị, câu đối, minh khí và những con giống bằng gỗ, phản ánh sinh hoạt, đời sống tâm linh của gia tộc quyền quý xưa. Từng món vật cổ, từng dòng chữ Hán khắc trên hoành phi, câu đối đều ẩn chứa niềm tự hào và tinh thần hiếu trung của họ Trịnh đối với đất nước.
4.2 Nghè Vẹt - nơi linh thiêng thờ các đời Chúa Trịnh
Cách Phủ Trịnh khoảng 400 - 500 m, Nghè Vẹt hiện ra giữa không gian thanh tĩnh của làng Biện Thượng như một điểm đến linh thiêng và trầm mặc. Đây là nơi thờ Quản gia Đô bác Đại vương Trịnh phủ quân Trịnh Ra, người được xem là thủy tổ của dòng họ Trịnh.
Không gian bên ngoài Nghè Vẹt. (Nguồn: Sưu tầm)
Đến thời Chúa Trịnh Kiểm, di tích được mở rộng và chính thức gọi là Nghè Vẹt, được xây dựng với quy mô lớn, gồm những tòa ngang dãy dọc đồ sộ. Công trình có hậu cung đặt ngai thờ và bài vị cụ Trịnh Ra, các gian bên ngoài thờ bà Hoàng Thị Dốc, thân mẫu Trịnh Kiểm cùng 12 đời chúa Trịnh. Toàn bộ nghè được dựng bằng gỗ lim lớn chọn lọc từ khắp các vùng, lợp ngói mũi hài, thể hiện kỹ nghệ xây dựng tinh xảo của hàng trăm thợ lành nghề trên cả nước.
Nghè Vẹt tọa lạc trên khu đất rộng khoảng 2.000 m², ngoảnh hướng Nam, lưng tựa núi, mặt hướng sông. Trước sân còn có chiếc khánh đá cổ chạm hoa văn tinh xảo, khi gõ lên vang âm thanh trầm bổng như tiếng chuông. Bình phong đá và đôi rùa đá quỳ chầu hai bên tạo nên vẻ trang nghiêm, đồng thời trấn giữ tà khí, bảo vệ sự an lành cho không gian thờ tự.
Không gian thờ tự trang nghiêm phía trong Phủ Trịnh và Nghè Vẹt. (Nguồn: Sưu tầm)
Bước vào bên trong, du khách sẽ cảm nhận rõ nét hơi thở cổ xưa và sự thành kính qua những hiện vật quý như đại tự, phỗng vòng tay, kiệu rước, ngựa gỗ. Đặc biệt, đôi vẹt gỗ đặt trang trọng trong hậu cung được xem là biểu tượng linh hồn của Nghè Vẹt. Theo truyền thuyết, khi thân mẫu Trịnh Kiểm qua đời, đàn vẹt đã bay đến che chở thi hài bà nhiều ngày liền. Cảm động trước sự việc ấy, Trịnh Kiểm đã cho tạc đôi vẹt gỗ để tưởng nhớ và ghi nhận công ơn loài chim trung nghĩa.
4.3 Lễ hội Phủ Trịnh
Hằng năm, Lễ hội Phủ Trịnh được tổ chức từ ngày 16 đến 18 tháng Hai âm lịch tại Khu di tích Phủ Trịnh và Nghè Vẹt, xã Vĩnh Lộc. Đây là dịp người dân và du khách thập phương tưởng nhớ Minh Khang Thái Vương Trịnh Kiểm cùng các đời chúa Trịnh, đồng thời tôn vinh những giá trị văn hóa truyền thống của vùng đất xứ Thanh.
Lễ hội Phủ Trịnh được tổ chức năm 2024. (Nguồn: Sưu tầm)
Lễ hội gồm hai phần chính: phần lễ diễn ra trang nghiêm với các nghi thức Tiên thường cáo yết, Lễ Cáo yết, Lễ Chánh kỵ và dâng hương; phần hội sôi động với trưng bày sản vật địa phương, các trò chơi dân gian, kéo co, văn nghệ và chương trình “Trung Hưng gấm vóc” tái hiện lịch sử dòng họ Trịnh.
Không chỉ là dịp tri ân tiền nhân, lễ hội còn là ngày hội văn hóa lớn của người dân Vĩnh Lộc, thể hiện tinh thần “uống nước nhớ nguồn” và niềm tự hào về di sản quê hương.
5. Kinh nghiệm và lưu ý
Để hành trình khám phá Phủ Trịnh và Nghè Vẹt trở nên trọn vẹn và ý nghĩa hơn, du khách nên ghi nhớ một vài lưu ý:
Nên lựa chọn trang phục kín đáo, lịch sự, ưu tiên quần dài, áo dài tay để thể hiện sự thành kính; tránh mặc đồ quá ngắn, bó sát hoặc có màu sắc sặc sỡ.
Giữ thái độ trang nghiêm, di chuyển nhẹ nhàng, nói chuyện nhỏ tiếng, không cười đùa hay gây ồn ào trong khu vực thờ tự.
Tránh tự ý chạm vào hiện vật cổ hoặc bước vào khu vực cấm, giúp bảo tồn giá trị văn hóa của di tích.
Nếu tham quan vào dịp lễ hội nên chọn thời điểm hợp lý trong ngày để thoải mái khám phá.
Mang theo máy ảnh hoặc điện thoại để ghi lại những góc ảnh đẹp của khu di tích; lưu ý không dùng đèn flash và giữ sự yên tĩnh, tôn nghiêm khi chụp trong khu vực thờ cúng.
6. Gợi ý kết hợp tham quan
6.1 Thành Nhà Hồ
Cách Phủ Trịnh và Nghè Vẹt không xa, Thành Nhà Hồ là điểm đến không thể bỏ lỡ khi khám phá vùng đất Vĩnh Lộc. Được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa Thế giới, công trình này được xây dựng vào cuối thế kỷ XIV dưới triều Hồ Quý Ly. Di tích là minh chứng hùng hồn cho tài năng và trí tuệ của người Việt cổ.
Thành Nhà Hồ là di tích nổi bật, được UNESCO công nhận. (Nguồn: Sưu tầm)
Thành được dựng hoàn toàn bằng những khối đá xanh đồ sộ, mỗi khối nặng tới hàng chục tấn, được ghép khít với nhau mà không hề dùng chất kết dính. Dù trải qua hơn 600 năm cùng bao biến động lịch sử, nhiều phần tường thành, cổng vòm, và đoạn hào vẫn còn nguyên vẹn, tạo nên một kỳ quan kiến trúc cổ độc đáo bậc nhất Đông Nam Á. Ghé thăm nơi đây, du khách sẽ được chiêm ngưỡng vẻ đẹp uy nghi, trầm mặc và cảm nhận niềm tự hào về tinh hoa kỹ thuật xây dựng của cha ông.
6.2 Khu di tích Lam Kinh
Lam Kinh, nơi gắn liền với quá trình lập nghiệp của triều Lê, mang đậm dấu ấn lịch sử thời Lê Sơ. Không chỉ là nơi thờ tự vua Lê Thái Tổ, Lam Kinh còn bảo tồn nhiều công trình cổ như điện Thiên An, lăng Thái Tổ. Không gian trang nghiêm, phong cảnh hữu tình nơi đây đặc biệt thu hút những ai yêu lịch sử và văn hóa.
6.3 Biển Sầm Sơn
Sau hành trình tìm về dấu ấn lịch sử, du khách có thể dành thời gian thư giãn tại biển Sầm Sơn. Với bãi cát trắng trải dài, làn nước trong xanh, sóng biển êm dịu và hệ thống dịch vụ nghỉ dưỡng cao cấp, Sầm Sơn là điểm dừng chân lý tưởng để tận hưởng không khí trong lành của vùng biển xứ Thanh.
Quảng trường biển Sầm Sơn thu hút đông đảo du khách. (Nguồn: Sưu tầm)
Điểm nhấn đặc biệt của nơi đây là quảng trường Biển Sầm Sơn. Đây là công trình hiện đại, quy mô lớn, được ví như “trái tim mới” của phố biển. Quảng trường nổi bật với biểu tượng không gian mở rộng thoáng đãngdãng cùng sức chứa lên đến 10.000 người. Đây là nơi thường xuyên diễn ra các sự kiện văn hóa, lễ hội ánh sáng, trình diễn nghệ thuật và âm nhạc ngoài trời.
Phủ Trịnh và Nghè Vẹt không chỉ là điểm đến du lịch tâm linh mà còn là hành trình đưa du khách ngược dòng thời gian, trở về với cội nguồn văn hóa và lịch sử dân tộc Việt. Đến với Phủ Trịnh và Nghè Vẹt, du khách không chỉ được chiêm bái chốn linh thiêng, mà còn có dịp cảm nhận sâu sắc tinh thần “uống nước nhớ nguồn”, niềm tự hào và lòng biết ơn dành cho tiền nhân. Hãy một lần dừng chân nơi vùng đất Biện Thượng để thấy lòng mình lắng lại giữa vẻ đẹp linh thiêng và thanh bình của xứ Thanh.
