1. Giới thiệu đôi nét về đền thờ Lê Lai
1.1. Vị trí địa lý của đền thờ Lê Lai
Đền thờ Lê Lai, còn được gọi là đền Tép, toạ lạc trên một ngọn đồi thấp ở trung tâm làng Tép, xã Kiên Thọ, tỉnh Thanh Hóa. Đây là vùng đất miền núi giàu truyền thống tại xứ Thánh và cũng chính là quê hương của Trung túc vương Lê Lai. Ngôi đền nằm trong quần thể Khu di tích quốc gia đặc biệt Lam Kinh, cách chính điện Lam Kinh khoảng 6 km về phía tây và cách trung tâm Thanh Hóa hơn 50 km.
Đền nằm giữa khung cảnh núi non trùng điệp, cây cối xanh tươi, phía trước là con suối nhỏ hiền hòa, phía sau là đồi rừng thoai thoải, tạo nên không gian yên bình và linh thiêng. Với vị trí địa lý thuận lợi và phong thủy hài hòa, đền thờ Lê Lai không chỉ là nơi thờ tự, tưởng nhớ công lao vị anh hùng “liều mình cứu chúa” mà còn là điểm đến văn hóa, tâm linh quan trọng trong hành trình khám phá xứ Thanh.
Đền thờ Lê Lai tọa lạc trên một ngọn đồi thấp ở trung tâm làng Tép, xã Kiên Thọ. (Nguồn: VnExpress)
1.2. Giá trị lịch sử và truyền thuyết về Lê Lai
Theo sách Đại Việt thông sử, năm 1416, Lê Lai cùng Lê Lợi và 17 tướng lĩnh đã tổ chức hội thề Lũng Nhai, thề đồng lòng dựng cờ khởi nghĩa Lam Sơn đánh đuổi giặc Minh xâm lược, giành lại giang sơn cho Đại Việt. Trong buổi thề ấy, Lê Lai được trao chức Tổng quản Phủ đô tổng quân, tước Nội hầu, thể hiện niềm tin và sự trọng vọng mà Lê Lợi dành cho ông.
Đến năm 1419, khi nghĩa quân Lam Sơn bị quân Minh vây chặt trên núi Chí Linh, tình thế nguy cấp, Lê Lai đã quyết định liều mình cứu chúa. Ông đổi áo bào và cưỡi voi chiến thay Lê Lợi xông ra trận, nhằm đánh lạc hướng quân giặc để chủ tướng cùng nghĩa quân rút lui an toàn. Cuộc chiến không cân sức khiến ông bị bắt và xử chém ở Đông Đô, khép lại cuộc đời của một vị tướng trung liệt, dũng cảm và tận trung với nghĩa lớn.
Sự hy sinh của Lê Lai trở thành biểu tượng bất diệt của lòng trung nghĩa và tinh thần vì nước quên thân. Sau khi lên ngôi, Lê Lợi đã cho lập đền thờ Lê Lai tại làng Tép, quê hương của người anh hùng, đồng thời ra lệnh cho quân thần sau này làm giỗ Lê Lai trước ngày giỗ của mình một ngày. Từ đó, câu nói “hai mốt Lê Lai, hai hai Lê Lợi” được truyền tụng trong dân gian như lời tri ân sâu sắc đối với người anh hùng đã dám “thay vua chịu chết vì nước vì dân”.
2. Kiến trúc độc đáo và không gian đền thờ Lê Lai
Đền thờ Lê Lai tọa lạc trên một khu đất cao, bằng phẳng và thoáng mát, được người xưa ngợi ca là có thế “long chầu hổ phục”. Phía trước đền là hồ bán nguyệt rộng lớn phản chiếu bóng mái cong cổ kính, tạo nên khung cảnh vừa trang nghiêm vừa mềm mại. Tổng thể ngôi đền mang vẻ đẹp cổ kính, tôn nghiêm mà vẫn toát lên sự tinh tế, nhờ những chi tiết chạm khắc tỉ mỉ và đường nét kiến trúc hài hòa, uyển chuyển.
Ngôi đền được xây dựng theo lối kiến trúc chồng rường giá chiêng, một kiểu kiến trúc truyền thống phổ biến ở vùng Bắc Bộ xưa, nổi bật với kết cấu gỗ chắc chắn và mái ngói cong mềm mại. Bên trong, các gian thờ được bài trí trang trọng, sơn son thếp vàng rực rỡ, thể hiện sự tôn kính đối với vị anh hùng đã hy sinh vì đại nghĩa. Tại khu hậu cung còn lưu giữ nhiều hiện vật cổ quý giá như hoành phi, câu đối khắc trên gỗ nguyên khối, ca ngợi công lao và tấm gương trung liệt của Lê Lai. Bên phải ngôi đền là đền thờ Mẫu, nơi thờ Đức Thánh Chúa bà Nương A Thiện – phu nhân của Lê Lai, người đã cùng chồng gắn bó, sẻ chia những năm tháng đầy gian nan trong buổi đầu dựng nghiệp Lam Sơn.
Bên trong đền thờ Lê Lai được bài trí ban thờ sơn son thiếp vàng. (Nguồn: VnExpress)
3. Lễ hội và hoạt động văn hóa tại đền thờ Lê Lai
3.1. Lễ giỗ Lê Lai và các nghi thức truyền thống
Hằng năm, đền thờ Lê Lai tổ chức lễ hội lớn vào hai dịp trong năm. Đó là ngày 21 tháng 8 âm lịch (ngày do vua Lê Lợi chỉ định để toàn dân tưởng nhớ người anh hùng Lê Lai) và ngày 8 tháng Giêng âm lịch (đúng ngày mất của ông). Đây là dịp người dân địa phương cùng du khách thập phương tề tựu về quê hương Kiên Thọ để tưởng nhớ và tri ân công lao to lớn của người anh hùng đã “liều mình cứu chúa”, góp phần làm nên thắng lợi của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn.
Phần lễ được tổ chức trang nghiêm theo nghi thức tế thần thời Lê với các hoạt động dâng hương, tế lễ, đọc chúc văn ca ngợi công đức của người anh hùng trung liệt. Tiếp đó là phần hội rộn ràng với nhiều hoạt động văn hóa dân gian đặc sắc như rước kiệu quanh làng, hát chầu văn, múa kiếm, bắn cung và biểu diễn cồng chiêng. Tất cả tạo nên bầu không khí thiêng liêng mà gần gũi, vừa mang đậm dấu ấn truyền thống vừa thể hiện lòng biết ơn sâu sắc của hậu thế đối với người anh hùng bất tử. Lễ hội không chỉ là dịp tưởng niệm Lê Lai mà còn là nét đẹp văn hóa tinh thần, là niềm tự hào của người dân Thanh Hóa, góp phần gìn giữ và lan tỏa giá trị lịch sử, nhân văn của vùng đất Lam Sơn.
Không khí lễ hội tưng bừng, nhộn nhịp tại đền thờ Lê Lai. (Nguồn: Sưu tầm)
3.2. Hoạt động văn hóa, tâm linh diễn ra quanh năm
Không chỉ sôi nổi trong mùa lễ hội, đền thờ Lê Lai còn là điểm đến linh thiêng thu hút đông đảo người dân và du khách thập phương quanh năm. Vào các dịp mùng 1, ngày rằm hằng tháng hay những ngày lễ, Tết cổ truyền, nhiều người dân địa phương và khách hành hương tìm về đền để dâng hương tưởng niệm công đức của vị anh hùng Trung túc vương Lê Lai, đồng thời cầu mong may mắn, bình an và sức khỏe cho bản thân cùng gia đình.
Trong không gian tĩnh lặng và linh thiêng, du khách thắp nén hương thơm, lắng lòng thành kính tưởng nhớ người đã hy sinh vì nghĩa lớn, qua đó thêm trân trọng những giá trị lịch sử và tinh thần dân tộc. Ngoài hoạt động dâng hương, đền còn là nơi diễn ra nhiều sinh hoạt văn hóa truyền thống như đọc văn tế, viết thư pháp, xin chữ đầu năm hay tham quan, tìm hiểu lịch sử khởi nghĩa Lam Sơn. Nhờ vậy, đền thờ Lê Lai không chỉ là nơi lưu giữ ký ức oai hùng của quá khứ mà còn là chốn tâm linh gần gũi, nơi người dân gửi gắm niềm tin, hướng về cội nguồn và bồi đắp đạo lý “uống nước nhớ nguồn” của dân tộc.
4. Kinh nghiệm tham quan đền thờ Lê Lai
Đến với đền thờ Lê Lai, du khách không chỉ được hòa mình vào không gian linh thiêng đậm dấu ấn lịch sử mà còn có cơ hội trải nghiệm nét văn hóa truyền thống của vùng đất Lam Sơn. Để chuyến đi thêm trọn vẹn, du khách nên lưu ý một số kinh nghiệm sau đây.
4.1. Thời điểm lý tưởng để tham quan
Thời gian đẹp nhất để ghé thăm đền thờ Lê Lai là vào mùa thu, khi thời tiết mát mẻ, cảnh quan đền được bao phủ bởi sắc xanh và không khí trong lành của vùng trung du. Ngoài ra, du khách có thể đến vào mùa lễ hội, đặc biệt là ngày 21 tháng 8 âm lịch hoặc ngày 8 tháng Giêng âm lịch. Đây là thời điểm đông vui và rộn ràng nhất trong năm, khi du khách có thể hòa mình vào không khí lễ hội tưng bừng và cảm nhận sâu sắc tấm lòng tri ân, tự hào của người dân xứ Thanh đối với vị anh hùng Lê Lai.
4.2. Trang phục và lễ nghi cần chú ý
Vì là nơi thờ tự linh thiêng, du khách nên chọn trang phục lịch sự, nhã nhặn, tránh mặc quần áo quá ngắn hoặc màu sắc sặc sỡ. Khi vào đền, hãy giữ thái độ nghiêm trang, nói năng nhỏ nhẹ, không chụp ảnh tùy tiện ở khu vực thờ chính. Khi dâng hương, du khách nên chuẩn bị lễ vật đơn giản như hương, hoa, trầu cau, bánh trái thể hiện lòng thành kính.
4.3. Kết hợp tham quan những địa điểm nổi tiếng khác tại Thanh Hóa
Sau khi dâng hương và tham quan đền thờ Lê Lai, du khách có thể tiếp tục hành trình khám phá những điểm đến nổi tiếng khác của xứ Thanh để vừa tìm hiểu thêm về lịch sử, vừa tận hưởng cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp. Gần đền là Khu di tích Lam Kinh, nơi an táng vua Lê Lợi cùng các bậc khai quốc công thần. Tại đây, du khách có thể đi dạo giữa rừng cây cổ thụ, lắng nghe câu chuyện về khởi nghĩa Lam Sơn và cảm nhận không gian lịch sử linh thiêng. Tiếp đó, du khách có thể ghé Thành nhà Hồ và nhà cổ Tây Giai để chiêm ngưỡng những công trình kiến trúc độc đáo mang đậm dấu ấn của vùng đất xưa.
Tham quan và lắng nghe những câu chuyện lịch sử gắn liền với Thành nhà Hồ. (Nguồn: Báo Sức khỏe & Đời sống)
Nếu yêu thích thiên nhiên, du khách có thể dừng chân ở Pù Luông hay Bến Én để tận hưởng không khí trong lành, chèo thuyền, đi dạo và khám phá bản làng yên bình. Trong tương lai gần, hành trình ấy có thể kéo dài đến Huyền Tích Am Tiên, điểm du lịch tâm linh đang được xây dựng giữa khung cảnh núi non hùng vĩ. Khi hoàn thiện, nơi đây hứa hẹn sẽ mang đến không gian chiêm bái, nghỉ dưỡng và thưởng ngoạn lý tưởng, giúp du khách kết thúc chuyến đi trong cảm giác an nhiên và trọn vẹn.
Giữa núi rừng Kiên Thọ yên bình, đền thờ Lê Lai vẫn sừng sững như một chứng tích của lòng trung nghĩa và tinh thần “vì nước quên thân” của bậc anh hùng Lam Sơn. Mỗi nén hương dâng lên nơi đây là lời tri ân sâu sắc gửi đến người đã hy sinh vì đại nghĩa, để non sông thu về một mối. Ngày nay, đền thờ Lê Lai không chỉ là điểm đến tâm linh mà còn là nơi gìn giữ ký ức lịch sử và truyền thống đạo lý của dân tộc. Nếu có dịp đặt chân đến Thanh Hóa, du khách hãy một lần ghé thăm ngôi đền linh thiêng này để cảm nhận hơi thở lịch sử, tìm về cội nguồn và lắng lòng trước tấm gương trung liệt bất tử.
