1. Đôi nét về đền thờ Dương Đình Nghệ
1.1. Đền thờ Dương Đình Nghệ gắn liền với danh tướng tài ba đánh đuổi quân Nam Hán
Đền thờ Dương Đình Nghệ là nơi tưởng nhớ vị danh tướng tài ba, người có công lớn trong công cuộc giành lại độc lập cho dân tộc đầu thế kỷ X. Ông sinh năm 874 tại làng Giàng - Dương Xá, nay thuộc phường Hàm Rồng, tỉnh Thanh Hóa. Ngay từ khi còn trẻ, Dương Đình Nghệ đã nổi tiếng là người thông minh, can đảm, có chí lớn cứu nước. Ông từng theo phò nhà họ Khúc, dòng họ đã dựng lại quyền tự chủ cho người Việt sau nhiều năm bị đô hộ. Nhờ tài năng và uy tín của mình, ông được giao nhiều trọng trách, góp phần giữ vững vùng đất Tĩnh Hải quân trong giai đoạn nhiều biến động.
Khi nhà Nam Hán đem quân sang xâm lược nước ta năm 930, Dương Đình Nghệ đã chiêu mộ hơn ba nghìn nghĩa sĩ Thanh Hóa, tiến ra Bắc đánh đuổi giặc. Với tài thao lược và tinh thần quả cảm, ông đã ba lần liên tiếp đánh tan quân Nam Hán, giải phóng thành Đại La, khôi phục nền tự chủ cho đất nước. Sau chiến thắng oanh liệt, ông tự xưng Tiết độ sứ Tĩnh Hải quân, tiếp tục xây dựng chính quyền độc lập và chăm lo đời sống cho nhân dân. Tên tuổi của Dương Đình Nghệ từ đó gắn liền với thời kỳ đầu của nền tự chủ dân tộc sau nhiều thế kỷ bị phương Bắc đô hộ.
Tuy nhiên, cuộc đời ông kết thúc trong bi kịch khi bị thuộc hạ là Kiều Công Tiễn phản bội và sát hại vào năm 937. Cái chết của ông khiến nhân dân cả nước thương tiếc, nhưng tinh thần kiên trung và lòng yêu nước của Dương Đình Nghệ mãi được tôn vinh. Hậu thế lập đền thờ Dương Đình Nghệ ở quê nhà để ghi nhớ công lao vị anh hùng dân tộc.
1.2. Giá trị lịch sử của đền thờ Dương Đình Nghệ
Đền thờ Dương Đình Nghệ là nơi tôn vinh một bậc anh hùng dân tộc có khí phách hiên ngang và tinh thần bất khuất. Dương Đình Nghệ được nhân dân đời đời kính trọng bởi tấm lòng trung nghĩa, luôn đặt lợi ích quốc gia lên trên hết. Ông là biểu tượng cho lòng quả cảm, trí tuệ và ý chí kiên định của con người Việt Nam trong buổi đầu dựng nước và giữ nước. Tên tuổi của ông trở thành niềm tự hào của quê hương Thanh Hóa và là nguồn cảm hứng về tinh thần quật cường cho bao thế hệ sau này.
Đền thờ Dương Đình Nghệ gắn liền với danh tướng tài ba đánh đuổi quân Nam Hán. (Nguồn: Sưu tầm)
Tháng 3 năm 1996, đền thờ Dương Đình Nghệ được Nhà nước công nhận là di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia. Không chỉ là nơi thờ tự linh thiêng, ngôi đền còn có giá trị to lớn trong việc giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ. Những buổi lễ tưởng niệm, hoạt động văn hóa tín ngưỡng được tổ chức hằng năm tại đây giúp bồi đắp lòng yêu nước, nhắc nhở mọi người về đạo lý “uống nước nhớ nguồn” và khơi dậy niềm tự hào dân tộc. Đền vì thế không chỉ là chốn linh thiêng tưởng nhớ tiền nhân mà còn là điểm sáng văn hóa, góp phần gìn giữ bản sắc và truyền thống lịch sử của quê hương Thanh Hóa.
2. Kiến trúc của đền thờ Dương Đình Nghệ
Đền thờ Dương Đình Nghệ được xây dựng ngay trên mảnh đất xưa của dòng họ Dương, nơi gắn bó với tuổi thơ và cuộc đời của ông. Theo lời kể của các bậc cao niên trong làng, đền được dựng theo lối kiến trúc truyền thống “thượng sàng hạ mộ” – phía trên là khu đền thờ, phía dưới là phần mộ của danh tướng, thể hiện sự kết hợp hài hòa giữa tín ngưỡng và lòng tri ân sâu sắc Lối kiến trúc này không chỉ mang nét đặc trưng của văn hóa Việt cổ mà còn thể hiện tấm lòng tôn kính sâu sắc của hậu thế đối với người đã có công bảo vệ đất nước.
Trải qua nhiều lần trùng tu và tu sửa, đền thờ Dương Đình Nghệ vẫn giữ được dáng vẻ cổ kính và uy nghiêm vốn có. Trong khuôn viên đền hiện còn lưu giữ nhiều hiện vật quý như tượng voi quỳ, ngựa đá, đôi phỗng đá chầu ngay trước cửa, cùng tấm bia đá khắc ghi công đức của ông. Mỗi chi tiết, mỗi đường nét đều mang đậm dấu ấn thời gian và thể hiện sự khéo léo của bàn tay người xưa. Ngay bên cạnh đền còn có ngôi chùa Phúc Hưng được xây dựng khang trang, tạo nên một quần thể di tích vừa linh thiêng vừa hài hòa, góp phần tôn thêm vẻ trang trọng và thiêng liêng của nơi thờ tự vị anh hùng dân tộc Dương Đình Nghệ.
Tượng voi quỳ vẫn được lưu giữ tại đền thờ Dương Đình Nghệ. (Nguồn: Sưu tầm)
3. Lễ hội truyền thống tại đền thờ Dương Đình Nghệ
Đền thờ Dương Đình Nghệ là địa chỉ sinh hoạt tín ngưỡng quan trọng của người dân Thanh Hóa, nơi hội tụ những giá trị lịch sử và văn hóa lâu đời. Hằng năm, vào trung tuần tháng ba âm lịch, lễ hội truyền thống của làng Dương Xá, phường Hàm Rồng được tổ chức trang trọng ngay tại khu đền. Đây là dịp để nhân dân tưởng nhớ công lao của vị anh hùng dân tộc Dương Đình Nghệ, đồng thời bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đối với bậc tiền nhân đã có công dựng nước và giữ nước.
Lễ hội tưởng nhớ vị danh tướng tài ba Dương Đình Nghệ. (Nguồn: Trang thông tin điện tử thành phố Thanh Hóa)
Từ trước ngày chính lễ, người dân trong làng đã nô nức chuẩn bị. Họ cùng nhau dọn dẹp khuôn viên, lau chùi đồ tế khí, thần vị, câu đối và tiến hành nghi thức “mộc dục” – tắm rửa, thanh tẩy tượng thờ để thể hiện sự tôn kính. Chính lễ diễn ra từ ngày 12 đến ngày 15 tháng ba âm lịch, cũng là ngày giỗ của danh tướng Dương Đình Nghệ. Nghi lễ được tiến hành trang nghiêm với đội tế gồm 15 người, trong đó chủ tế mặc áo vàng, đội mũ tế, đi hài đỏ, hai phụ tế (tây xướng và đông xướng) cùng các bồi tế, hành tế mặc tế phục xanh lam. Trong không khí thành kính ấy, bài chúc văn được đọc vang, nhắc lại thân thế và công lao của vị anh hùng dân tộc, khiến không khí lễ hội thêm phần thiêng liêng và xúc động.
Sau phần lễ trang trọng là phần hội tưng bừng, sôi nổi với nhiều trò chơi dân gian truyền thống như cờ người, chọi gà, bịt mắt bắt vịt, kéo co… tạo nên bầu không khí vui tươi, gắn kết cộng đồng. Lễ hội tại đền thờ Dương Đình Nghệ không chỉ là dịp tưởng nhớ công lao vị tướng tài mà còn là biểu hiện sinh động của tinh thần đoàn kết, lòng tự hào dân tộc và nét đẹp văn hóa của người dân xứ Thanh được gìn giữ và phát huy qua nhiều thế hệ.
4. Kinh nghiệm khi tham quan đền thờ Dương Đình Nghệ
4.1. Trang phục, phong tục và lưu ý khi đi lễ
Khi đến tham quan đền thờ Dương Đình Nghệ, du khách nên chuẩn bị trang phục chỉnh tề và lịch sự. Vì đây là nơi linh thiêng nên trang phục quá ngắn, hở vai hay phản cảm đều được xem là không phù hợp. Du khách nên chọn quần dài, áo có tay, giày hoặc dép kín gót, tránh mặc đồ quá nổi bật hay gây chú ý khi vào khu thờ tự. Ngoài ra, khi hành lễ, du khách cần giữ thái độ nghiêm trang, nói năng nhỏ nhẹ, không cười đùa hay chụp ảnh tùy tiện trong khu vực thờ chính.
Theo phong tục dân gian địa phương, người đến dâng lễ tại đền thờ Dương Đình Nghệ thường mang theo hương, hoa, trầu cau, rượu nếp và bánh trái,... để thể hiện lòng thành kính đối với tiền nhân. Người dân thường đến cầu cho quốc thái dân an, mùa màng bội thu và gia đạo bình an. Khi vào đền, du khách cần đi theo lối quy định, tránh chen lấn hay đứng chắn trước bàn thờ. Việc giữ thái độ thành tâm, tôn kính và hòa nhã chính là cách thể hiện đẹp nhất lòng biết ơn với bậc anh hùng dân tộc được thờ phụng nơi đây.
4.2. Kết hợp tham quan những địa điểm du lịch nổi tiếng tại Thanh Hóa
Sau khi tham quan đền thờ Dương Đình Nghệ, du khách có thể kết hợp khám phá thêm nhiều địa điểm du lịch nổi tiếng khác tại Thanh Hóa để chuyến đi thêm trọn vẹn. Mảnh đất xứ Thanh không chỉ giàu truyền thống lịch sử mà còn sở hữu nhiều di tích, danh thắng mang giá trị văn hóa đặc sắc, gắn liền với những giai đoạn quan trọng của dân tộc Việt Nam.
Nhà cổ Tây Giai: Ngôi nhà cổ hơn 200 năm tuổi này nằm gần cổng phía Tây Thành Nhà Hồ và được xem là một trong những ngôi nhà cổ dân gian đẹp nhất Việt Nam. Với kết cấu gỗ lim bền chắc, mái ngói âm dương cổ kính và những chạm khắc tinh xảo, nơi đây mang lại cảm giác yên bình, mộc mạc, giúp du khách cảm nhận rõ nét đời sống của người dân xưa.
Khu di tích quốc gia Lam Kinh: Thuộc xã Lam Sơn, tỉnh Thanh Hóa, Lam Kinh là nơi an nghỉ của các vị vua triều Hậu Lê và cũng là cái nôi của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn lịch sử. Du khách đến đây sẽ được chiêm ngưỡng không gian cổ kính, trang nghiêm cùng cảnh sắc thiên nhiên hài hòa, thanh tịnh.
Kết hợp tham quan và chiêm bái tại khu di tích Lam Kinh. (Nguồn: Sưu tầm)
Thành Nhà Hồ: Công trình bằng đá hơn 600 năm tuổi được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa Thế giới vào năm 2011. Với kỹ thuật xây dựng độc đáo và quy mô hùng vĩ, Thành Nhà Hồ là minh chứng cho tài năng, trí tuệ và tầm nhìn xa của người Việt cổ.
Huyền Tích Am Tiên: Đây là một điểm đến tâm linh mới tại Thanh Hóa đang được khởi công xây dựng, hứa hẹn sẽ trở thành nơi dừng chân thú vị cho du khách khi ghé thăm vùng đất xứ Thanh trong thời gian tới.
Chuyến hành trình về với đền thờ Dương Đình Nghệ không chỉ là dịp để tưởng nhớ vị anh hùng dân tộc kiên trung mà còn là cơ hội để mỗi người cảm nhận sâu sắc hơn giá trị lịch sử và văn hóa của quê hương xứ Thanh. Giữa không gian linh thiêng, cổ kính, du khách sẽ tìm thấy sự bình yên, lòng biết ơn và niềm tự hào về truyền thống dựng nước, giữ nước của cha ông. Nếu có dịp đến Thanh Hóa, đừng quên ghé thăm đền thờ Dương Đình Nghệ để hành trình khám phá xứ Thanh của bạn thêm ý nghĩa và trọn vẹn hơn.
