1. Tổng quan về chiến khu Ba Đình Thanh Hóa
Chiến khu Ba Đình nằm trên địa bàn xã Ba Đình, tỉnh Thanh Hóa. Đây là nơi ghi dấu cuộc khởi nghĩa Ba Đình (1886 – 1887) oanh liệt trong phong trào Cần Vương chống thực dân Pháp cuối thế kỷ XIX, do các lãnh tụ như Đinh Công Tráng, Phạm Bành, Trần Xuân Soạn lãnh đạo.
Tên gọi “Ba Đình” xuất phát từ việc chiến khu được lập trên địa bàn ba làng Mỹ Khê, Thượng Thọ và Mậu Thịnh có vị trí liền kề nhau, cùng chung lòng hưởng ứng phong trào kháng chiến. Địa hình nơi đây chủ yếu là vùng đồng bằng xen đồi thấp, có hệ thống sông ngòi bao quanh và những lũy tre dày đặc, tạo điều kiện thuận lợi cho việc phòng thủ, ẩn nấp và tổ chức kháng chiến lâu dài. Nhờ đặc điểm tự nhiên ấy, chiến khu Ba Đình Thanh Hóa trở thành căn cứ quân sự kiên cố, vừa có khả năng phòng ngự vững chắc, vừa là biểu tượng cho tinh thần bất khuất của nhân dân xứ Thanh trong những năm tháng chống ngoại xâm đầy gian khổ.
Chiến khu Ba Đình là nơi ghi dấu cuộc khởi nghĩa Ba Đình oanh liệt. (Nguồn: Sưu tầm)
2. Lịch sử hình thành và diễn biến khởi nghĩa Ba Đình
2.1. Bối cảnh thành lập căn cứ và cuộc vận động Cần Vương
Cuối thế kỷ XIX, sau khi triều đình nhà Nguyễn ký Hiệp ước Patenôtre (1884), thực dân Pháp cơ bản đã đặt ách đô hộ lên toàn lãnh thổ Việt Nam. Phong trào Cần Vương do vua Hàm Nghi phát động năm 1885 đã trở thành ngọn lửa kêu gọi toàn dân đứng lên cứu nước. Hưởng ứng lời hịch Cần Vương, nhiều cuộc khởi nghĩa nổ ra khắp nơi, trong đó có cuộc khởi nghĩa Ba Đình ở Thanh Hóa. Đây là một trong những phong trào tiêu biểu và có tổ chức nhất.
Các lãnh tụ Đinh Công Tráng, Phạm Bành, Trần Xuân Soạn cùng nhiều nghĩa sĩ đã lựa chọn vùng Ba Đình với địa hình hiểm trở, dân cư đồng lòng làm căn cứ kháng chiến. Căn cứ được xây dựng kiên cố, có hào lũy bao quanh và hệ thống đồn phòng vệ chặt chẽ, trở thành trung tâm của phong trào Cần Vương ở Bắc Trung Kỳ.
2.2. Diễn biến cuộc khởi nghĩa Ba Đình
Cuộc khởi nghĩa chính thức bùng nổ vào cuối năm 1886. Quân khởi nghĩa gồm hàng trăm nghĩa sĩ, được tổ chức thành các đạo quân với vũ khí thô sơ nhưng tinh thần chiến đấu quả cảm. Căn cứ Ba Đình được chia thành ba khu: đồn Thượng ở đình Thượng Thọ, đồn Trung ở đình Mậu Thịnh, đồn Hạ ở đình Mỹ Khê, liên kết với nhau qua hào ngầm và lũy tre dày đặc, tạo nên hệ thống phòng thủ đặc biệt kiên cố. Trong nhiều tháng liền, nghĩa quân đã anh dũng chống trả hàng loạt cuộc tấn công quy mô lớn của quân Pháp. Những trận chiến khốc liệt, đặc biệt là các đợt vây hãm cuối năm 1886 – đầu năm 1887, đã khiến Ba Đình trở thành biểu tượng của ý chí kiên cường và tinh thần bất khuất.
2.3. Kết quả, tầm vóc lịch sử và ý nghĩa trường tồn
Mặc dù căn cứ Ba Đình cuối cùng bị thất thủ do lực lượng chênh lệch quá lớn, nhưng cuộc khởi nghĩa đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lịch sử dân tộc. Tinh thần chiến đấu quật cường của các nghĩa sĩ Ba Đình đã trở thành biểu tượng cho lòng yêu nước, khơi dậy làn sóng đấu tranh mạnh mẽ trong các phong trào kháng Pháp về sau. Chiến khu Ba Đình Thanh Hóa mãi mãi được ghi nhớ như một trang sử vàng, minh chứng cho sức mạnh đoàn kết, lòng quả cảm và khát vọng độc lập tự do bất diệt của nhân dân Việt Nam.
3. Di tích chiến khu Ba Đình Thanh Hóa ngày nay
3.1. Những dấu tích còn lại và giá trị di sản quốc gia
Hiện nay, chiến khu Ba Đình Thanh Hóa chỉ còn lại một điểm được cho là căn cứ xưa kia, nằm ngay bên khuôn viên Trường THCS Ba Đình. Đây là nơi lưu giữ những dấu tích ít ỏi còn sót lại của căn cứ khởi nghĩa năm xưa. Khu vực này đã được công nhận là Di tích lịch sử – văn hóa cấp quốc gia từ năm 1992, song đến nay vẫn chưa được quy hoạch, tôn tạo cụ thể để xứng đáng với giá trị lịch sử của nó.
Thực tế, khu di tích hiện nay khá hoang sơ, cỏ mọc um tùm và không có hệ thống giới thiệu hay bảo tồn rõ ràng. Nếu không có tấm bia đá khắc dòng chữ “Di tích lịch sử văn hóa căn cứ khởi nghĩa Ba Đình”, rất khó để nhận ra đây từng là một chiến khu oanh liệt trong phong trào Cần Vương. Trong khuôn viên di tích còn có một nhà bia, tuy nhiên bên trong lại không đặt tấm bia nào, khiến không gian trở nên trống vắng, thiếu sự trang nghiêm cần có. Tình trạng này cho thấy di tích đang cần được đầu tư, bảo tồn và tôn tạo kịp thời, nhằm gìn giữ giá trị lịch sử, giáo dục truyền thống yêu nước cho thế hệ mai sau và khơi dậy niềm tự hào về vùng đất anh hùng xứ Thanh.
3.2. Gắn kết với hệ sinh thái du lịch Thanh Hóa
Với vị trí nằm ở xã Ba Đình, chiến khu Ba Đình Thanh Hóa có lợi thế thuận tiện để kết nối với nhiều điểm du lịch nổi tiếng khác của tỉnh, hình thành chuỗi hành trình khám phá văn hóa lịch sử đặc sắc của xứ Thanh. Từ đây, du khách có thể tiếp tục tham quan Thành Nhà Hồ, di sản văn hóa thế giới được UNESCO công nhận, nơi lưu giữ dấu ấn kiến trúc đá độc đáo của triều Hồ đầu thế kỷ XV. Tiếp đó là Đền Sòng Sơn, một trong những trung tâm tín ngưỡng thờ Mẫu linh thiêng bậc nhất miền Bắc, thu hút đông đảo du khách hành hương mỗi năm. Xa hơn một chút là Huyền Tích Am Tiên, dự án du lịch tâm linh đang được đầu tư quy mô lớn, hứa hẹn trở thành điểm đến nổi bật của du lịch Thanh Hóa trong tương lai.
Kết hợp tham quan và tìm hiểu lịch sử tại Thành Nhà Hồ. (Nguồn: Sưu tầm)
Việc gắn kết chiến khu Ba Đình Thanh Hóa với hệ sinh thái du lịch văn hóa tâm linh của tỉnh không chỉ giúp mở rộng tuyến tham quan, mà còn tạo cơ hội lan tỏa giá trị lịch sử và lòng tự hào dân tộc.
4. Kinh nghiệm và lưu ý khi tham quan chiến khu Ba Đình Thanh Hóa
Khi đến tham quan chiến khu Ba Đình Thanh Hóa, du khách nên chuẩn bị trang phục và vật dụng phù hợp để có một hành trình thuận lợi và ý nghĩa. Khu vực Nga Sơn nằm trong vùng đồng bằng chiêm trũng, thời tiết có độ ẩm cao, mùa hè thường nắng gắt còn mùa đông khá lạnh. Vì vậy, du khách nên mang theo quần áo gọn nhẹ, thoáng mát vào mùa hè, hoặc áo khoác mỏng khi đi vào mùa lạnh.
Một đôi giày thể thao hoặc giày đế mềm sẽ giúp di chuyển dễ dàng trên các đoạn đường đất và khu vực di tích. Ngoài ra, đừng quên mang theo mũ, kính râm, ô nhỏ hoặc kem chống nắng để bảo vệ sức khỏe khi tham quan ngoài trời. Máy ảnh, điện thoại và pin dự phòng cũng là những vật dụng hữu ích để ghi lại những khoảnh khắc đáng nhớ.
Về văn hóa ứng xử, du khách nên giữ thái độ tôn nghiêm khi đến tham quan chiến khu Ba Đình Thanh Hóa, tránh nói to, xả rác hoặc leo trèo lên các khu vực di tích. Người dân địa phương nơi đây thân thiện, hiếu khách, vì vậy bạn có thể dễ dàng trao đổi, hỏi thăm thông tin hoặc nghe kể lại những câu chuyện lịch sử từ họ.
Kết hợp tham quan và tìm hiểu lịch sử tại Thành Nhà Hồ. (Nguồn: Sưu tầm)
Chiến khu Ba Đình Thanh Hóa mãi mãi là biểu tượng bất diệt của tinh thần yêu nước và ý chí quật cường của dân tộc Việt Nam trong những năm tháng chống ngoại xâm. Trải qua hơn một thế kỷ, dù chỉ còn lại những dấu tích xưa cũ, nơi đây vẫn vang vọng hào khí của những người con xứ Thanh đã ngã xuống vì độc lập, tự do của Tổ quốc. Giữa nhịp sống hiện đại, chiến khu Ba Đình không chỉ là di tích lịch sử mà còn là nơi hun đúc lòng tự hào dân tộc, giáo dục truyền thống cách mạng cho thế hệ hôm nay. Hãy một lần ghé thăm chiến khu Ba Đình Thanh Hóa để cảm nhận âm vang lịch sử và tinh thần kiên trung vẫn còn ngân vọng giữa đất trời xứ Thanh.
