1. Tổng quan về bến phà Ghép: Vị trí, lịch sử và ý nghĩa
1.1. Bến phà Ghép ở đâu? Vị trí địa lý và giá trị nổi bật
Nằm ở hạ lưu sông Yên, bến phà Ghép là nơi tiếp nối giữa xã Quảng Chính với phường Ngọc Sơn (bờ Nam), thuộc tỉnh Thanh Hóa. Với vị trí đặc biệt này, bến phà từng giữ vai trò cửa ngõ quan trọng trên tuyến Quốc lộ 1A xuyên Việt. Dòng sông Yên hiền hòa tại đây đã chứng kiến biết bao câu chuyện lịch sử hào hùng của dân tộc.
Bến phà Ghép là nơi tiếp nối giữa xã Quảng Chính với phường Ngọc Sơn (bờ Nam), thuộc tỉnh Thanh Hóa. (Nguồn: Sưu tầm)
Không chỉ là điểm kết nối giao thông giữa hai miền, bến phà Ghép còn từng là nơi then chốt bảo đảm vận chuyển vật tư, vũ khí từ hậu phương miền Bắc vào chiến trường miền Nam trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ. Tầm quan trọng ấy khiến bến phà trở thành mục tiêu hàng đầu của không quân Mỹ, đồng thời thắp sáng tinh thần kiên cường của quân dân Thanh Hóa nơi tuyến lửa này.
1.2. Lịch sử hình thành và phát triển bến phà Ghép
Lịch sử bến phà Ghép bắt đầu từ thời Pháp thuộc, khi việc đi lại qua sông Yên ngày càng trở nên cần thiết đối với người dân. Ban đầu, đây chỉ là điểm vượt sông tự phát do chính cư dân địa phương xây dựng, dần dần phát triển thành một bến phà quan trọng trên trục giao thông Bắc Nam. Sự lớn mạnh của bến phà gắn với quá trình mở rộng hạ tầng giao thông, đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế giữa các khu vực.
Trong giai đoạn kháng chiến chống Mỹ, kéo dài từ năm 1965 đến 1972, bến phà Ghép trải qua rất nhiều ngày đêm dưới làn bom đạn, trở thành điểm nóng của miền Bắc. Quân dân nơi đây đã thể hiện ý chí quật cường, giữ vững hoạt động của tuyến giao thông dù bị tấn công liên miên nhờ sự phối hợp và hy sinh không ngừng nghỉ.
Sau thời kỳ chiến tranh, khi đất nước đổi mới, bến phà Ghép được thay thế bởi cây cầu Ghép kiên cố, hiện đại. Cây cầu này không chỉ giúp giao thông thông suốt hơn mà còn thúc đẩy sự phát triển kinh tế, xã hội trong vùng, đánh dấu bước chuyển mình mạnh mẽ từ quá khứ gian khó đến cuộc sống yên bình và tươi sáng.
2. Bến phà Ghép trong kháng chiến chống Mỹ: "Túi bom" kiên cường
2.1. "Tọa độ lửa" miền Bắc, những trận đánh ác liệt tại bến phà Ghép
Trong những năm từ 1965 đến 1972, bến phà Ghép trở thành tâm điểm của bom đạn, là nơi mà không quân Mỹ liên tục tăng cường tấn công nhằm cắt đứt tuyến chi viện Bắc và Nam. Những đợt oanh tạc khốc liệt với sự xuất hiện thường xuyên của các loại máy bay đã biến nơi đây thành một "túi bom" dày đặc nhất miền Bắc.
Trong những năm từ 1965 đến 1972, bến phà Ghép trở thành tâm điểm của bom đạn. (Nguồn: Sưu tầm)
Tầm quan trọng của bến phà Ghép nằm ở việc duy trì thông suốt tuyến vận tải chiến lược giữa hậu phương lớn miền Bắc và chiến trường miền Nam. Từng chuyến xe quân sự, từng tấn hàng hóa qua bến phà đều mang ý nghĩa đặc biệt đối với thắng lợi chung. Chính vì vậy, nhiệm vụ bảo vệ và giữ vững hoạt động tại bến phà Ghép đã trở thành trách nhiệm thiêng liêng của quân dân địa phương.
2.2. Lực lượng anh hùng bảo vệ bến phà Ghép
Đại đội C94 Quảng Xương đã gắn liền tên tuổi với Bến phà Ghép qua những chiến công vang dội. Trong 136 ngày đêm chiến đấu năm 1972, đơn vị này đã trực tiếp bắn rơi 5 máy bay Mỹ ngay tại khu vực bến phà, góp phần nâng tổng số máy bay bị tiêu diệt tại đây lên 7 chiếc. Những chiến sĩ với khẩu pháo phòng không đã tạo dựng trang sử vẻ vang, minh chứng cho sức mạnh và ý chí không khuất phục của dân tộc.
Ngoài các lực lượng chủ lực, nơi đây còn ghi nhận sự đóng góp bền bỉ của thanh niên xung phong, công nhân giao thông, bộ đội địa phương cùng dân quân hai bên bờ. Họ lặng lẽ sửa chữa bến phà sau các trận oanh tạc, gỡ thủy lôi trên dòng sông Yên, cứu hộ kịp thời các phương tiện gặp nạn. Tinh thần đoàn kết, chung sức giữa các lực lượng là nguồn sức mạnh lớn giúp bến phà Ghép đứng vững trước mọi thử thách.
Khi bến phà chính bị đánh phá, các bến phà phụ như Ngọc Trà và Hải Châu được mở ngay để đảm bảo giao thông không bị gián đoạn. Sự linh hoạt này thể hiện trí tuệ và tinh thần vượt khó của quân dân Thanh Hóa, góp phần làm thất bại mọi âm mưu phong tỏa của đối phương.
3. Di tích lịch sử bến phà Ghép: Giá trị, hoạt động tưởng niệm
3.1. Bến phà Ghép được công nhận Di tích Quốc gia
Năm 1995 ghi dấu mốc trọng đại khi bến phà Ghép được Bộ Văn hóa và Thông tin công nhận là Di tích Lịch sử - Cách mạng cấp Quốc gia. Quyết định này không chỉ là sự ghi nhận đóng góp to lớn của quân dân nơi đây trong việc bảo vệ tuyến giao thông mà còn khẳng định vị trí đặc biệt của bến phà Ghép trong dòng chảy lịch sử dân tộc. Từng viên gạch cổ, từng tấc đất nơi đây còn lưu dấu ấn của những tháng ngày oanh liệt.
Bến phà Ghép được Bộ Văn hóa và Thông tin công nhận là Di tích Lịch sử - Cách mạng cấp Quốc gia. (Nguồn: Sưu tầm)
Công tác bảo tồn và phát huy giá trị giáo dục của bến phà Ghép luôn được chính quyền các cấp quan tâm. Nhiều hoạt động truyền thông, giáo dục truyền thống được tổ chức thường xuyên, biến nơi này thành địa chỉ ý nghĩa cho các thế hệ đến tìm hiểu, tri ân và học hỏi về tinh thần yêu nước, lòng kiên trung của cha ông.
3.2. Hoạt động tri ân, giáo dục truyền thống tại bến phà Ghép
Những buổi hội thảo khoa học về bến phà Ghép luôn thu hút sự tham gia của giới nghiên cứu, cựu chiến binh cùng nhiều bạn trẻ. Ở đó, những câu chuyện ít người biết được kể lại, các tư liệu quý hiếm được công bố, giúp phác họa toàn cảnh một thời kỳ lịch sử hào hùng. Bộ phim tài liệu "Huyền thoại bến phà Ghép anh hùng" đã lan tỏa mạnh mẽ tinh thần truyền thống, gây ấn tượng sâu sắc trên nhiều phương tiện truyền thông.
Các chương trình ngoại khóa của học sinh, sinh viên tại bến phà Ghép để lại nhiều kỷ niệm khó quên. Khi đứng tại bến phà, du khách sẽ được nghe kể về những người anh hùng từng chiến đấu, hy sinh ở đây, giúp họ cảm nhận rõ hơn về niềm tự hào dân tộc và những giá trị của hòa bình hôm nay. Những trải nghiệm ấy đã bồi đắp lòng yêu nước và tự hào dân tộc trong thế hệ trẻ.
3.3. Hành trình "về nguồn" và trải nghiệm thực tế tại bến phà Ghép
Du khách ghé thăm bến phà Ghép sẽ có dịp trải nghiệm các chuyến đi "về nguồn" đầy ý nghĩa. Hành trình bắt đầu bằng việc thăm quan khu di tích, nơi còn lưu giữ nhiều dấu tích của thời chiến. Dưới sự hướng dẫn tận tình của cán bộ địa phương, du khách được nghe kể lại những câu chuyện đời thường của các chiến sĩ, những phút giây sinh tử giữa chiến trường phòng không.
Lễ thắp hương tưởng niệm tại bến phà Ghép diễn ra trong không khí trang nghiêm, đầy cảm xúc. Các cựu chiến binh thường xuyên tham gia, chia sẻ những ký ức sống động, tạo nên những kỷ niệm khó phai cho người nghe. Nhiều đoàn khách sau chuyến tham quan đã trở lại cùng người thân, bạn bè để cùng cảm nhận không khí thiêng liêng ấy. Bến phà Ghép không chỉ là điểm hẹn lịch sử mà còn là nơi nuôi dưỡng tâm hồn, gợi nhắc lòng biết ơn với các anh hùng đã hy sinh.
4. Bến phà Ghép hôm nay: Cầu Ghép và sự thay đổi diện mạo
4.1. Cầu Ghép thay thế Bến phà Ghép, diện mạo mới của giao thông Quốc lộ 1A
Ngày nay, cây cầu Ghép vững chắc bằng bê tông đã thay thế hoàn toàn cho bến phà Ghép lịch sử, mở ra chương mới cho giao thông trên Quốc lộ 1A. Nhờ thiết kế kiên cố, khả năng chịu tải lớn, cầu Ghép bảo đảm cho các phương tiện lưu thông suốt ngày đêm, không còn lo lắng về thời tiết hay thủy triều. Sự thay đổi này không chỉ giúp rút ngắn thời gian di chuyển mà còn góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế, du lịch cũng như giao thương của toàn vùng Thanh Hóa.
Cây cầu Ghép vững chắc bằng bê tông đã thay thế hoàn toàn cho bến phà Ghép lịch sử, mở ra chương mới cho giao thông trên Quốc lộ 1A. (Nguồn: Sưu tầm)
Từ trên cầu Ghép, du khách có thể thu vào tầm mắt dòng sông Yên mềm mại, tưởng tượng về những ngày tháng gian khó khi bến phà Ghép là nơi chứng kiến bao trận chiến ác liệt. Sự tương phản giữa hiện tại yên bình và quá khứ kiên cường gợi mở những cảm xúc đặc biệt, nhắc nhở mọi người trân trọng giá trị của hòa bình. Cầu Ghép vừa là biểu tượng cho sự phát triển không ngừng, vừa là cầu nối giữa lịch sử hào hùng và tương lai tươi sáng.
4.2. Bến phà Ghép và sức sống di sản trong lòng thế hệ trẻ
Giá trị giáo dục của bến phà Ghép ngày càng được khẳng định hơn qua các hoạt động trải nghiệm thực tiễn. Hàng năm, hàng trăm trường trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa tổ chức các chuyến học tập, tham quan cho học sinh tại đây. Không gian di tích đã trở thành một “phòng truyền thống sống”, giúp các bài học lịch sử trở nên sống động, dễ cảm nhận và tiếp thu. Lòng yêu nước, niềm tự hào dân tộc được nuôi dưỡng tự nhiên trong tâm hồn các em nhỏ.
Loại hình du lịch giáo dục lịch sử ở bến phà Ghép ngày càng được nhiều người lựa chọn. Các tour “về nguồn” kết hợp tham quan di tích cùng trải nghiệm văn hóa địa phương thu hút đông đảo du khách, đặc biệt là giới trẻ. Họ đến đây không chỉ tìm hiểu lịch sử mà còn để tìm lại các giá trị truyền thống, bài học về nhân cách và ý nghĩa cuộc sống. Nhờ vậy, bến phà Ghép đã trở thành chiếc cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, giúp thế hệ trẻ thêm hiểu và trân trọng truyền thống của dân tộc mình.
5. Tham quan các điểm di tích và trải nghiệm lịch sử lân cận
5.1. Bến phà Ngọc Trà, bến phà Hải Châu, chứng tích lịch sử bên sông Yên
Khi bến phà Ghép chủ chốt bị đánh phá dữ dội, hai bến phà phụ là Ngọc Trà và Hải Châu đã góp phần giữ vững việc vận chuyển qua sông. Bến Ngọc Trà nằm về phía Tây Bắc, còn bến Hải Châu ở bờ Nam sông Yên, hình thành nên một hệ thống phà dự phòng hiệu quả. Việc linh hoạt triển khai các bến phà này đã cho thấy sự sáng tạo và khả năng tổ chức của quân dân Thanh Hóa, bảo đảm hoạt động giao thông liên tục trong mọi hoàn cảnh.
Hệ thống các bến phà đóng vai trò quan trọng trong việc hậu cần chiến lược miền Bắc. (Nguồn: Sưu tầm)
Ngoài ba bến phà lớn, trên sông Yên còn có các bến nhỏ khác như Đò Lèn, Hàm Rồng, góp phần tạo thành mạng lưới “con đường thủy” bền bỉ. Hệ thống này đã đóng vai trò quan trọng trong việc hậu cần chiến lược miền Bắc. Du khách đến với vùng đất này có thể dừng chân thăm thú các vị trí lịch sử để hiểu rõ hơn về chiến thuật phòng ngự và sự liên kết chặt chẽ giữa các điểm trong khu vực bến phà Ghép.
5.2. Kết hợp tham quan các di tích nổi bật Thanh Hóa
Chuyến đi đến bến phà Ghép sẽ thêm phần ý nghĩa nếu kết hợp với các điểm di tích lịch sử, văn hóa đặc sắc khác tại Thanh Hóa. Du khách có thể tiếp nối hành trình với Đền Nưa Am Tiên, nơi lưu giữ nhiều câu chuyện linh thiêng về tín ngưỡng đạo Mẫu; hay ghé thăm Thành nhà Hồ là di sản văn hóa thế giới độc đáo. Mỗi điểm đến đem lại giá trị riêng, tạo nên chuỗi trải nghiệm phong phú về văn hóa, lịch sử và tâm linh của vùng đất xứ Thanh.
Hiện nay, dự án Huyền Tích Am Tiên đang được hoàn thiện và sẽ mở cửa đón khách trong tương lai. Điểm đến này hứa hẹn mang đến một không gian tâm linh mới mẻ, kết hợp giữa nét kiến trúc truyền thống và công nghệ hiện đại. Sau hành trình tìm hiểu lịch sử, Biển Hải Tiến cũng là điểm dừng chân lý tưởng để nghỉ dưỡng, tận hưởng không khí thanh bình của biển cả.
Bến phà Ghép không chỉ là di tích lịch sử ghi dấu bao chiến công mà còn là biểu tượng sinh động của ý chí kiên cường, tinh thần bất khuất của dân tộc. Nơi này đã trở thành điểm đến giáo dục truyền thống linh thiêng, hun đúc lòng yêu nước cho các thế hệ. Hành trình về với bến phà Ghép là dịp để sống lại những giá trị lịch sử bất tử và thêm trân trọng mảnh đất giàu truyền thống của Thanh Hóa.
