Nguồn gốc và lịch sử
Trò Xuân Phả có lịch sử hơn 1.000 năm, bắt nguồn từ thời nhà Đinh (thế kỷ IX). Theo truyền thuyết, sau khi vua Đinh Tiên Hoàng dẹp loạn 12 sứ quân, các nước lân bang đã đến chúc mừng và tiến cống. Để tưởng nhớ công lao của Thành hoàng làng Xuân Phả trong việc giúp vua dẹp loạn, nhà vua đã ban thưởng cho dân làng 5 điệu múa, gọi là "Ngũ quốc lân bang đồ tiến cống", được biểu diễn hàng năm trong lễ hội làng.
Nội dung và cấu trúc trò diễn
Trò Xuân Phả gồm 5 điệu múa, mỗi điệu đại diện cho một quốc gia cổ:
Hoa Lang: Mô phỏng người nước Hoa Lang (Hà Lan) đến tiến cống.
Chiêm Thành: Đại diện cho vương quốc Chăm Pa.
Ai Lao: Đại diện cho nước Ai Lao (Lào).
Ngô Quốc: Đại diện cho nước Ngô (Trung Hoa).
Tú Huần (Lục Hồn Nhung): Đại diện cho một bộ tộc phương Bắc.
Mỗi điệu múa có đặc trưng riêng về trang phục, âm nhạc và động tác, thể hiện nét văn hóa đặc trưng của từng quốc gia. Đặc biệt, trong ba điệu múa: Chiêm Thành, Hoa Lang và Lục Hồn Nhung, người múa sử dụng mặt nạ, tạo nên sự huyền bí và độc đáo cho trò diễn.
Thời gian và địa điểm biểu diễn
Trò Xuân Phả được biểu diễn hàng năm từ ngày 10 đến 12 tháng 2 âm lịch tại di tích Nghè Xuân Phả, xã Xuân Trường, huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa.
Giá trị văn hóa
Trò Xuân Phả là sự kết tinh giữa nghệ thuật cung đình và trí tuệ dân gian, phản ánh mối quan hệ bang giao giữa Đại Việt và các nước lân bang. Trò diễn không chỉ là một hoạt động văn hóa mà còn là minh chứng cho sự giao thoa văn hóa và lịch sử của dân tộc Việt Nam.
